Zit het in onze genen of is het nu het milieu?
20/05/2015
Het is een oud probleem: zijn wij gedetermineerd door onze erfelijkheid (onze genen), of zijn we het product van ons milieu (opvoeding, samenleving, tradities…) Hierover werd de voorbije decennia slag geleverd, met goede argumenten aan beide kanten. Hoe langer hoe meer groeit echter het inzicht dat die twee (genen en cultuur) elkaar ook kunnen beïnvloeden. Recente pogingen om die relatie te verhelderen maken gebruik van zowel de evolutionaire biologie als ook de moderne sociobiologie. Wanneer toegepast op de mens, spreekt men van ‘gen-cultuur coëvolutie’, of ‘cumulatieve culturele evolutie’.
Bij gen-cultuur coëvolutie is cultuur een essentieel element van ons evolutionair gebeuren, dus ingebakken in de gebruikelijke genetische evolutie. Deze combinatie van genetische en culturele invloeden, over de generaties heen, is een heel andere zienswijze dan het voorbijgestreefde ‘nature-nurture’ debat. Bovendien is cumulatieve culturele evolutie ingebed in de moderne visie op groepsselectie. En groepsselectie is ook al een begrip dat sterk verschilt met vroeger. Dit maakt gen-cultuur coëvolutie een realistische hypothese, zeker voor de evolutie van de mens. Evolutionaire theorieën die enkel rekening houden met genen, kunnen niet het belang verklaren van de dynamiek van menselijk altruïsme, zoals cumulatieve culturele evolutie dat wel kan. Of, zo je wilt, je krijgt een antwoord op de vragen waarom we melk drinken en kleren dragen (als het koud is of voorgeschreven is), geestverwanten naast bloedverwanten hebben, en andere fenomenen.
Johan Mertens doceert aan de Universiteit Gent sociobiologie en gedragsecologie. Geïnspireerd door talrijke discussies met studenten schreef hij een boek voor een breed publiek dat handelt over de evolutie van ons gedrag vanuit een Darwinistisch perspectief, Van zaadcel tot liefde (2006, Academia Press, Gent).