Woensdag 21 juni 2023
De geschiedenis van de Noordzee lijkt wel één aaneenschakeling van grote overstromingsrampen, van de middeleeuwse Elisabethvloeden (1404, 1421, 1424) over de Allerheiligenvloed (1570) en de Kerstvloed (1717) tot de ramp van Zeeland in 1953. Maar waren die stormvloeden dan echt zo uitzonderlijk dat ze het incasseringsvermogen van de samenleving te boven gingen? In deze presentatie gaan we dieper in op de kustsamenleving en de kustbescherming in de voorbije duizend jaar. De zee was niet altijd een vijand, integendeel, eeuwenlang vormde de zee een bondgenoot van de kustbewoners die leefden met het water. De meeste stormvloeden richtten géén grote schade aan – slachtofferaantallen werden vaak schromelijk overdreven. Kleine overstromingen kwamen haast jaarlijks voor, grotere stormvloeden minstens één keer per eeuw. Pas vanaf de zestiende eeuw zien we geleidelijk de overtuiging groeien dat er een ‘harde’ scheiding tussen mens en water moest zijn, dat de zee de vijand was, die moest én kon overwonnen worden. Rationele polders met massieve dijken getuigden van de menselijke controle over het water. Overstromingen werden als relicten van het verleden beschouwd. Achter die hoge dijken werd een – vals – gevoel van veiligheid gecreëerd, en ging men wonen op plaatsen waar onze middeleeuwse voorouders nooit zouden wonen. Overstromingen werden minder talrijk, maar als ze gebeurden, waren er wel meer slachtoffers. Vandaag willen we terug meer ruimte geven aan het water, maar enkel in netjes afgebakende overstromingsgebieden, met een harde scheiding tussen mens en water. Kunnen we niet beter terug leren leven met het water?
Tim Soens (°1977) is hoogleraar middeleeuwse en milieugeschiedenis aan de Universiteit Antwerpen. Aan het Centrum voor Stadsgeschiedenis leidt hij een onderzoeksteam ENVIRHUS – Environmental and Rural History of Urbanized Societies. Een centrale plaats in zijn onderzoek is weggelegd voor de geschiedenis van natuurrampen, waarbij hij onderzoekt waarom mensen kwetsbaar zijn voor overstromingen, hongersnoden, epidemieën en dergelijke meer. Ongelijkheid en armoede spelen een belangrijke rol in die kwetsbaarheidsanalyse. Vanuit AIPRIL – the Antwerp Interdisciplinary Platform for Research into Inequality – onderzoekt hij of minder ongelijke samenlevingen beter bestand zijn tegen crisissen.