Woensdag 20 april 2022
3D-printing, het computergestuurd creëren van een driedimensionaal object, blijft mensen
fascineren en is op shows, tentoonstellingen, opendeurdagen e.d. een aantrekkelijke blikvanger. Ook al is het al een tijdje in omloop, wordt 3D-printing heel toch nog dikwijls stiefmoederlijk behandeld.
In de praktijk echter kent 3D-printen al heel wat revolutionaire toepassingen in de geneeskunde, de auto-industrie, bij prototyping van bruggen, gebouwen enz., noem maar op. Ja zelfs in de astronomie krijgt de 3D-printer zijn plaatsje, want er kan zowaar een telescoop mee gebouwd worden: niet zomaar een speelgoedmodelletje maar een volwaardig optisch instrument! Dat daarbij een perfecte balans tussen alle mechanische en geprinte onderdelen nodig is, zal uitgelegd en gedemonstreerd worden. In deze voordracht worden we ondergedompeld in het optische aspect van een telescoop – een instrument dat sinds begin van de 17 de eeuw bestaat – en krijgen we ook informatie over het bouwen ervan met 3D-printen, een techniek die de spreker al een tiental jaren toepast en die een nieuwe impuls gaf om vele zaken tijdens het bouwen van telescopen anders, en vooral veel goedkoper aan te pakken.
Chris(tian) Baetens heeft zijn technische opleiding en zijn ervaring als lesgever in het T.O. steeds blijven gebruiken om een aantal spraakmakende projecten te verwezenlijken. Eén van zijn leerlingen veroverde de eerste plaats in de gegeerde ‘Zimmerprijs’-wedstrijd te Lier en dwong er de bewondering van de juryleden af over de vele uitgewerkte innovatieve ideeën. Op Volkssterrenwacht Urania staat hij in voor de goede werking van de grote telescoop en de bijhorende technische ondersteuning. Hij geeft er ook al 41 jaar een cursus over het bouwen van telescopen en een over ‘Kijkerbouw voor gevorderden’: een populaire en interactieve cursus, die voortdurend wordt bijgewerkt op grond van nieuwe ontwikkelingen. Met zijn team ‘modelbouwers’ tekent en print hij ook schaalmodellen van raketten (o.a. een 4,2 m hoge Saturnus V-raket) en allerhande ruimtetuigen, waarbij creaties zoals een van de Hubble Space Telescope en de recente James Webb Space Telescope erg in ’t oog springen.
Woensdag 16 maart 2022
Sinds 1980 stijgen de temperaturen op aarde bijna zonder onderbreking. De laatste twintigtal jaren is er bij de klimaatwetenschappers eensgezindheid over de oorzaak, en binnen een redelijke onzekerheidsmarge ook over de toekomstige evolutie en de gevolgen ervan voor de leefbaarheid van onze planeet. Toch gebeurt er veel te weinig om de gigantische uitdagingen aan te pakken.
Voldoende urgentie om deze avond de stand van zaken te overlopen. Wat weten we over de klimaatveranderingen in het verleden; waarom verhogen broeikasgassen de temperatuur van de atmosfeer; welke vooruitzichten zijn er tegen 2050 en 2100? Waarom blijven sommigen eraan twijfelen dat de menselijke activiteiten de oorzaak zijn, of minstens geloven dat technologie alles zal oplossen?
Dit verhaal hangen we op aan de rapporten van het IPCC, het Intergovernmental Panel on Climate Change. Jean-Pascal van Ypersele, professor klimatologie aan de UCL, was van 2008 tot 2015 ondervoorzitter van deze organisatie. Hij schreef kort daarna een boek getiteld ‘In het oog van de Klimaatstorm’, waarin hij zijn visie uiteenzet. We krijgen ook een beter zicht op de werking van het IPCC sinds de oprichting ervan in 1988.
Van de redelijk verre toekomst zullen we even naar de zeer nabije actualiteit van het weer overstappen. Enkele weerkaarten en satellietbeelden geven snel een beeld van de actuele weertoestand en van de nabije toekomst. Daar is bij de huidige stand van de wetenschap de onzekerheidsmarge veel kleiner dan bij wat ons later deze eeuw te wachten staat…
De gastspreker is René Poriau, geograaf, gespecialiseerd in klimatologie en weerkunde, oud-leraar aardrijkskunde in het S.O. en thans verbonden aan de Volkssterrenwacht Urania als lesgever in de cursus Weerkunde.
Woensdag 19 februari 2020
Waarom staan we nog niet op Mars en wat houdt ons tegen? Gaan we het “binnenkort” meemaken of blijft het science fiction? Is teruggaan naar de maan een nuttige tussenstap of richten we onze pijlen beter op de zoektocht naar buitenaards leven op planeten rond andere sterren? Wat is buitenaards leven eigenlijk en wat is de kans dat we ermee in contact komen?
Op zich is de ‘sprong’ naar de ruimte voor de mensheid logisch en komt die op het juiste moment dankzij de convergentie in de vooruitgang van de technologie. Hierdoor kunnen we op een duurzame manier naar de maan reizen. We kunnen er een permanente basis uitbaten en mijnbouw starten op planetoïden. Maar is de mensheid daar als soort wel klaar voor?
Tijdens deze lezing vertelt Nancy Vermeulen, sterrenkundige, piloot-instructeur en oprichtster van de Space Training Academy, over reizen naar andere planeten en welke obstakels de mens hiervoor moet overwinnen. Tijdens haar Marssimulatie in de woestijn van Utah kon ze alvast zelf ondervinden wat de belangrijkste uitdagingen zijn.
Woensdag 15 januari 2020
De geïntegreerde fotonica werkt met chips die licht geleiden en waarop allerlei componenten staan zoals lasers, modulators en spectrometers. Veel toepassingen van licht, zoals spectrometrie in de astronomie, lasers in dataverwerking, glucosemonitoring in de geneeskunde en LIDAR in zelfrijdende wagens, kunnen zo geminiaturiseerd worden, waardoor ze in allerhande dagelijkse toepassingen inzetbaar zijn.
Isaac Luntadila Lufungula is doctoraatsstudent in de vakgroep Fotonica aan de UGent.
Woensdag 18 december 2019
Dagelijks passeren getallen door onze handen, onze ogen en ons brein. Velen hebben een afkeer van en een diepgewortelde angst voor getallen. Dat hoeft helemaal niet. Toch lijken bepaalde getallen soms speels en geniepig verstoppertje spelen. Even later komen getallen rigide en overdonderend uit de hoek.
We bekijken allerlei facetten van getallen: hoe bereken je vlot en zonder rekenmachine samengestelde intrest, hoe sparen we tijd uit tijdens sollicitatiegesprekken, hoeveel mensen verjaren er samen met de presentator, hoe contra-intuïtief is de verdeling van veel natuurlijke getallen, hoe zit het met voorwaardelijke kansen, waarom is er net daar een openbare bibliotheek, hoe detecteren we onwaarheden en zelfs fraude in de media, hoe maken we moeilijke berekeningen op de achterkant van een enveloppe, wat zijn guesstimates?
Tijdens deze presentatie komen zowel de invalshoeken van gewone mensen als van die van bibliothecarissen aan bod. De aanpak van de presentatie is praktisch, vaak met een knipoog, meestal met zin voor de realiteit. Steeds houden we een leerzame werkwijze voor ogen die we kunnen toepassen in het dagelijkse leven met onze vrienden, de getallen. De presentatie is doorspekt met links naar bibliotheken en astronomie (respectievelijk de beroepsbezigheid en de hobby van de presentator).
Dr. Patrick Vanouplines is hoofdbibliothecaris van de Vrije Universiteit Brussel. Hij studeerde geografie (aan de Universiteit Gent) en hydrologie (aan de Vrije Universiteit Brussel) en behaalde het doctoraat in de wetenschappen in Brussel met een thesis over het gebruik van satellietbeelden voor het bepalen van waterkwaliteit in rivieren en kanalen.
Woensdag 20 november 2019
De wetten van de mechanica en de wetmatigheden van de fysiologie zijn volledig van toepassing op sport in het algemeen en de duursporten in het bijzonder. Trainen helpt om de wetmatigheden van de fysiologie te optimaliseren.
De duursporter verbruikt dagelijks een grote hoeveelheid energie. Het is de energie die hij dagelijks opeet en drinkt. De voedingsgewoonten van de duursporter zijn dus van cruciaal belang. Die voedingsgewoonten lagen tot 2017 volledig in conflict met de richtlijnen van de Vlaamse Gemeenschap. Gelukkig zetten de beleidsmakers van het Martelarenplein in Brussel toen de voedingsdriehoek op zijn kop.
Walter van Rensbergen, opgeleid als wiskundige, is emeritus professor aan de VUB, met zijn specialisatie in zware sterren en dubbelsterren als researcher nog steeds werkzaam in de vakgroep astrofysica. Hij beijverde zich door talrijke voordrachten, cursussen en tentoonstellingen een hele carrière lang om amateurs, kinderen en jongeren enthousiast te maken voor sterrenkunde en ruimtevaart alsook de geschiedenis van de wetenschap, en tracht als wetenschapper een steentje bij te dragen tot een tolerante en humanistische maatschappij. Tevens is hij een gedreven sportbeoefenaar, ex-atletiektrainer en een ‘Marathon Man’ met meerdere medailles op zijn naam.
Woensdag 16 oktober 2019
Begin jaren ’60 stuurde toenmalig president John F. Kennedy Amerika naar de maan. Wat op 21 juli 1969 ook lukte toen de bemanning van Apollo 11 als eersten op het maanoppervlak rondwandelden. Nu is er een andere president, Donald J. Trump, die de Amerikanen opnieuw naar de Maan stuurt. Dat zou al in 2024 moeten gebeuren. Tijdens de voordracht blikken we niet alleen terug op het Apollo-programma waarin de machtige Saturnus V-raket de astronauten naar de maan vuurde. Zes keer werd er geland, de laatste keer in 1972. We maken ook kennis met het nieuwe programma, Artemis, het zusje van Apollo. Er moet nu een nieuwe krachtige raket komen en een nieuwe capsule gebouwd worden en ook de maanlander zal er anders uitzien dan 50 jaar geleden. Immers, deze keer willen we blijven! En nu wil ook Europa meedoen. Er staat nog veel te gebeuren!
Koen Geukens is educatief medewerker van Volkssterrenwacht Urania. Hij werd begin jaren ’70 gebeten door de ruimtevaart- en sterrenkundemicrobe. 10 jaar later stond hij mee aan de wieg van ASH Polaris, een lokale afdeling van de Vereniging Voor Sterrenkunde (VVS), waarvoor hij sindsdien ook ruimtevaartartikels schrijft en als werkgroepleider Ruimtevaart fungeert. Voor zijn werk kreeg hij de Zilveren Galileïprijs. Hij geeft over heel Vlaanderen voordrachten over ruimtevaart en bezocht lanceerbasissen en ruimtevaartcentra over de hele wereld.
Woensdag 18 september 2019
Zoals in de twee voorafgaande jaren organiseert het Wetenschapscafé Antwerpen bij de start van het nieuwe seizoen 2019/2020 een wetenschapskwis.
Bij de kwis gaat het om 120 vragen, waarvan het hoofdaccent ligt op positieve en natuurwetenschappen, maar ook meer algemene wetenschappelijke onderwerpen, zoals humane wetenschappen, technologie, uitvindingen en fauna & flora komen aan bod.
De kwis gaat door in Den Hopsack, Grote Pieter Potstraat 24, Antwerpen, op woensdag 18 september. Aanvang om 19:30 uur, einde met uitslag voorzien om ca. 22 uur.
De voorbereiding en leiding van de kwis zijn, net als in 2017, in handen van Kris Verellen, die al vele kwissen samenstelde, waaronder ook onze wetenschapskwis van 2 jaar geleden.
Verwacht geen vragen over sport of tv-programma’s! Je mag dus een volslagen voetbalanalfabeet zijn en je hoeft de rolverdeling in een of andere soap niet te kennen! Een gezonde interesse in al wat met wetenschappen te maken heeft, plus een dosis leergierigheid, zijn voldoende! De kwis zal immers ook leerzaam zijn, en bovenal: leuk om te doen! Kom dus jezelf testen, kom je vermaken met wetenschap, kom je opwinden om dat ene naampje dat je net ontsnapt, dat ene antwoord dat op je lippen lag, maar ook dat gevonden juiste antwoord!!!
Deelname is gratis. Inschrijven kan je op je eentje of voor een team van maximaal 4 personen. Tijdig inschrijven is gewenst, want het aantal deelnemers is beperkt! Dit kan via het formulier op de website. Inschrijven voor 16 september is aanbevolen.
Woensdag 26 juni 2019
Het Wetenschapscafé Antwerpen heeft al enkele malen een uitstap georganiseerd naar een instantie die uit wetenschappelijk oogpunt interessant is. Nu willen we het recent gerenoveerde Africamuseum in Tervuren met een bezoek vereren. Mocht u aan deze uitstap willen deelnemen dan kunt u zich daarvoor aanmelden (zie hieronder).
Over het museum
Het museum is een kenniscentrum over Afrika in een historische en hedendaagse globale context, met een focus op Midden-Afrika. Het bezit verscheidene unieke collecties. Het museum heeft als opdracht een wereldcentrum te zijn voor onderzoek en voor de verspreiding van kennis inzake het verleden en heden van samenlevingen en natuurlijke milieus in Afrika. Het museum is een plaats waarin een koloniaal verleden wordt belicht en het positioneert zich als een dynamisch platform voor ontmoetingn en dialoog met mensen van verschillende generaties en culturen. Aan het museum zijn ruim 70 wetenschappers verbonden. Het museum is nu weer enkele maanden open na een ingrijpende vijf jaar durende renovatie. Nadere informatie vindt u op www.africamuseum.be.
Aanpak bij de uitstap
Deelnemers kunnen kiezen tussen vervoer op eigen gelegenheid naar het museum in Tervuren of aansluiten bij de groep die bij de heenreis gezamenlijk vertrekt van het Centraal station Antwerpen en daarbij vanuit Bussel met een mooie tramrit door het Zoniënwoud naar Tervuren reist. Het Africamuseum ligt aan de terminus van de tramlijn. Vertrek vanuit Antwerpen Centraal om 12:55 uur en aankomst bij het museum om ca. 14:15 uur, waar de mensen die op eigen gelegenheid naar Tervuren zijn gereisd zich bij de groep kunnen aansluiten. Afspraak aan de ingang van het onthaalpaviljoen van het museum.
Wij zorgen voor gegidste rondleidingen. Deze starten om 14:30 uur en duren 90 minuten. Daarbij is de keuze uit een meer algemene en een rondleiding die meer ingaat op de historische ontwikkelingen in Centraal Afrika. Het museum hanteert een maximum van 15 deelnemers bij de rondleidingen. Dit betekent dat degenen die zich aanmelden nadat het maximum aantal deelnemers is bereikt, wel kunnen deelnemen aan de uitstap, maar helaas niet aan de rondleiding. Na de rondleiding kan een ieder gebruik maken van de gelegenheid om nader kennis te nemen van het overvloedige aanbod van interessant materiaal in het museum. Wij spreken wel een plaats en tijd af waarop degenen die dat wensen de andere deelnemers kunnen treffen om informatie en indrukken uit te wisselen.
Kosten
Wij betalen vooraf de kosten van de rondleiding, inclusief de toegang tot het museum. Dat kost ons € 14 per persoon. Wij zorgen daarnaast voor de benodigde tickets voor de Brusselse metro en de tramrit naar Tervuren. De prijs die u voor deelname aan de rondleiding en de metro en tram betaalt is € 10. Dit kunt u op de dag zelf betalen. Omdat de prijs voor de treinreis afhankelijk is van de persoonlijke situatie, is het het meest praktisch als ieder voor zich voor de aankoop hiervan instaat. Personen die wel aan de uitstap deelnemen, maar niet aan de rondleiding kunnen deelnemen wegens volzet, kunnen, al of niet via internet tickets voor de toegang kopen voor € 12. Er zijn verlaagde ticketprijzen voor 65+ (€ 8) en leraren (€ 4).
Inschrijving
Om aan de gegidste rondleidingen deel te kunnen nemen, is het van belang om zich zo snel mogelijk aan te melden en daarbij te vermelden aan welke rondleiding men wenst deel te nemen en op welke wijze men verwacht naar Tervuren te reizen. Aanmelden kan door middel van het formulier dat u bereikt door te klikken op deze link. Wij hanteren een uiterlijke inschrijvingsdatum van 21 juni, maar voor deelname aan de rondleidingen is eerdere aanmelding aangewezen om te voorkomen dat er geen plaats meer is.
15.05.2019
Er zijn heel veel sterren in het heelal. Vandaag hebben we ook sterke aanwijzingen, zowel theoretisch als door waarnemingen, dat vele van die sterren planetenstelsels hebben, en dat planeten vergelijkbaar met de aarde niet zeldzaam hoeven te zijn. Maar daaruit besluiten dat het heelal krioelt met (ontwikkeld) leven, is vooralsnog kort door de bocht. Want daarvoor hebben we nog geen aanwijzingen en begrijpen we nog te weinig over hoe ‘normaal’ de ontwikkeling van onze eigen biosfeer is geweest. Zoals in vele wetenschappelijke kwesties, is het zoeken naar de juiste vragen belangrijker dan te denken dat men het antwoord weet…
Na de voordracht van Roger Vanderlinden in maart presenteren we in het Wetenschapcafé opnieuw het onderwerp van buitenaards leven, vanuit een andere, maar even interessante invalshoek.
Christoffel Waelkens is hoogleraar Sterrenkunde aan de KU Leuven. Zijn onderzoek betreft de sterren en hun omgevingen, waarbij hij gebruik maakt van moderne waarnemingsfaciliteiten op het aardoppervlak en in de ruimte.
