20.03.2019
Het begrip “post-truth” rolt vandaag over vele tongen. Populistische politici verkopen manifeste leugens, traditionele experts en wetenschappers worden steeds meer gewantrouwd en burgers worden overspoeld met “fake news” en complottheorieën. Het lijkt wel alsof het geloof in “waarheid” is voorbijgestreefd. Is deze ondergraving van het geloof in waarheid begonnen met Donald Trump, of met de opkomst van rechts populisme? Niet echt! In sommige academische kringen is “waarheid” al veel langer een verdacht woord. De stroming genaamd ‘postmodernisme’ pleegt al decennia intellectueel
vandalisme op begrippen als “waarheid”, “rationaliteit” en “werkelijkheid”. Het credo van de postmodernisten? Feiten bestaan niet, enkel interpretaties… Waarheid is relatief, louter een kwestie van hegemonische machtsstructuren en sociale constructies. Het zou al te eenvoudig zijn om het postmodernisme rechtstreeks verantwoordelijk te stellen voor de verkiezing van Trump, maar er is wel een indirecte link. Postmodernisme heeft vele intellectuelen ontwapend tegen een leugenaar als Trump. Als je leugens wil ontmaskeren, moet je eerst in waarheid geloven. Als je complottheorieën aan de kaak wil stellen, moet je geloven dat er een objectieve werkelijkheid bestaat. Als objectiviteit echter een illusie is en ‘waarheid’ louter een kwestie van machtspelletjes, waarom kunnen complotdenkers, klimaatontkenners, pseudowetenschappers en populistische politici dan niet hun eigen “waarheid” opeisen? Het is tijd om het puin van het postmodernisme op te ruimen en het geloof in waarheid, objectiviteit en werkelijkheid terug in ere te herstellen!
Maarten Boudry (°1984) is wetenschapsfilosoof en auteur van Illusies voor gevorderden. Of waarom waarheid altijd beter is (2015). Zijn nieuwe boek Waarom de wereld niet naar de knoppen gaat, een pleidooi tegen doemdenken en pessimisme, verschijnt in het voorjaar van 2019. Eerder publiceerde hij samen met Johan Braeckman De ongelovige Thomas heeft een punt (2011). In 2011 verdedigde hij zijn doctoraat Here Be Dragons. Exploring the Hinterland of Science over pseudowetenschap en randwetenschap. In 2018 verscheen ook een academische bundel getiteld Science Unlimited? On the challenges of scientism, die hij samenstelde met de filosoof en bioloog Massimo Pigliucci, na hun eerdere succesvolle bundel Philosophy of Pseudoscience (2013). Hij schrijft regelmatig voor De Morgen, NRC, De Standaard, Volkskrant, Knack, Trouw…
20.02.2019
Het wordt met de dag duidelijker, door de ontdekking van steeds meer exoplaneten, dat er massaal veel werelden in het heelal moeten zijn, gelijksoortig aan de onze. Uiteraard wordt de vraag “Is er nog ergens anders leven in ons universum?” dan ook opnieuw zeer actueel. Tijd dus om eens alle aspecten, verbonden met deze vraag, op een rijtje te zetten. Interessant ook om na te gaan wat bekende filosofen en wetenschappers hierover te vertellen hadden!
Roger Van der Linden is doctor in de wetenschappen, al 25 jaar gepassioneerd stadsgids in Antwerpen en sedert 15 jaar ook internationale gids op cultuurreizen naar vele bestemmingen. Tevens werkt hij in het Rubenianum, het studiecentrum voor de Vlaamse kunst van de 16de en 17de eeuw, en als amateur-sterrenkundige op Volkssterrenwacht Urania.
16.01.2019
Dit is geen voordracht over het thema pro of contra Poetin. Ik probeer gewoon hem te begrijpen. Om dat te doen spreek ik natuurlijk over zijn opvoeding en jeugd, over zijn studie rechten en zijn loopbaan bij de KGB. Uiteraard gaan we dan over naar zijn politieke carrière: zijn overwinningen en nederlagen. Maar belangrijker nog is wat hem bezielt: zijn ideologie en wat hij uiteindelijk wil bereiken.
Em.prof.dr. Yvan Vanden Berghe studeerde en promoveerde te Gent. Aanvankelijk specialist van de 18de eeuw, legde hij zich toe op de geschiedenis van de Koude Oorlog. Hij schreef 5 boeken over dit onderwerp, waarvan “De Koude Oorlog. Een nieuwe geschiedenis” (ACCO) de laatste is. Deze boeken werden in meerdere talen vertaald, waaronder ook het Russisch. Hij doceerde o.a. aan de Universiteit Hasselt en vooral aan de Universiteit Antwerpen waar hij de afstudeerrichting “Internationale Politiek en Diplomatie” oprichtte. Daarnaast schrijft hij romans. Zijn laatste boek “Onder Geleerden” (Uitgeverij Polemos) is voorwaar een satire op de academische wereld en wordt daarom door de media volkomen genegeerd.
19.12.2018
De Schelde is met haar 360 km één van de kleinere Europese rivieren, maar toch heeft ze één van de grootste Europese estuaria. Inderdaad, het getij bepaalt het karakter van de rivier tussen de monding en Gent over een afstand van meer dan 160 km, of een kleine helft van de rivier. Dit estuarium is door de eeuwen heen zeer sterk beïnvloed door de mens. Slikken en schorren werden ingepolderd, eerst voor de winning van landbouwgronden, later voor industriële en havenactiviteiten. Baggerwerken moeten de haven van Antwerpen bereikbaar maken voor de grootste schepen. Hierdoor zijn de morfologie en de hydrodynamiek (waterbeweging) van de rivier sterk gewijzigd. Lange tijd was de Schelde ook een open riool. Doorgedreven waterzuivering en de zelfzuiverende capaciteit van de rivier hebben er de voorbije jaren voor gezorgd dat de waterkwaliteit drastisch verbeterd is en het leven in de rivier is teruggekeerd. Maar daarmee zijn de problemen ver van opgelost! De hoogwaters blijven stijgen, de morfologie blijft veranderen en het voedselweb is nog niet echt hersteld. Daarbovenop komt de klimaatwijziging met veranderingen in debieten, zeespiegelstijging, meer stormen enz. Het is duidelijk dat ingrijpende maatregelen nodig zijn om de vele functies van de rivier te vrijwaren. Die maatregelen stuiten echter soms op maatschappelijk onbegrip en verzet. De discussie over de Hedwigepolder is daar een zeer goed voorbeeld van.
In deze bijdrage gaat de spreker dieper in op de complexe interacties tussen de hydrodynamiek, de morfodynamiek en het ecologisch functioneren van het Schelde-estuarium. Op basis van deze kennis zal hij de verschillende beheersmaatregelen die momenteel genomen worden onder de loep nemen en nagaan wat nodig is om ook in toekomst veilig langs de Schelde te kunnen wonen, werken en ontspannen. Het concept van ecosysteemdiensten zal daarbij in detail toegelicht worden en hij zal ook uitgebreid ingaan op specifieke projecten zoals de Hedwigepolder, de Polders van Kruibeke, haveninfrastructuur en vele andere.
Patrick Meire is gewoon hoogleraar aan de Universiteit van Antwerpen en hoofd van de onderzoeksgroep Ecosysteembeheer. Hij is sinds de jaren tachtig nauw betrokken bij het onderzoek in de Schelde en heeft nauw meegewerkt aan de totstandkoming van het geactualiseerde Sigmaplan en vele andere projecten in en rond de Schelde. Hij is ook auteur van het boek “De Schelde van bron tot monding”.
21.11.2018
Stamcellen zijn als het ware de zaadjes waaruit nieuwe cellen groeien: hartcellen, huidcellen, bloedcellen, enzovoort. We hebben allemaal een beperkte hoeveelheid stamcellen in ons lichaam, die voortdurend afgestorven cellen vervangen. Die voorraadjes stamcellen zijn al gericht op specifieke celtypes: de stamcellen in ons ruggenmerg bijvoorbeeld kunnen enkel bloedcellen produceren, geen spiercellen. Embryo’s van enkele dagen oud hebben stamcellen die wel tot alle celtypes kunnen uitgroeien. De belofte van het stamcelonderzoek is dat deze embryonale stamcellen ooit gebruikt kunnen worden om weefsel dat beschadigd werd door ziekte of een ongeval, zoals organen of huid, te herstellen. Het ethische probleem hierbij is dat het embryo vernietigd wordt wanneer de stamcellen eruit worden gehaald. Kunnen we dit verantwoorden of is het ethisch ontoelaatbaar?
Heidi Mertes staat stil bij deze en andere ethische vragen die het stamcelonderzoek oproept.
Heidi Mertes is professor ethiek aan de Universiteit Gent en als onderzoeker verbonden aan het Bioethics Institute Ghent. Ze is voorzitter van De Maakbare Mens.
I.s.m. De Maakbare Mens
17.10.2018
19:45 uur: reflectie op het wetenschappelijk experiment, gehouden op maandag 15 oktober, door Jean Paul Van Bendegem en Paul Wouters.
20:30 uur: aanbieding van een drankje aan de aanwezigen om het jubileum te vieren.
21:15 uur: uitslag columnwedstrijd, waarbij drie genomineerden hun column presenteren
15.10.2018
ism Studium generale van Universiteit Antwerpen
.Locatie: UAntwerpen – Stadscampus, gebouw R, lokaal R.001 – Rodestraat 14 Antwerpen
.Tijdstip: 19:30 – 21:15 uur
.Korte beschrijving: Experiment rond zwermgedrag – videobijdrage van Jean-Paul Van Bendegem – lezing door Winnie Daamen – debat o.l.v. Paul Wouters en Walter Weyns.
Zwermgedrag is bij sommige diersoorten ingeburgerd. Denk bijvoorbeeld aan de schitterende balletten die spreeuwen opvoeren… zonder choreograaf! Hoe krijgen ze dat voor elkaar? En kunnen wij mensen daar iets mee?
We starten de avond met een experiment, waarbij we met alle deelnemers een zwerm vormen waarmee we een toestand van volmaakt evenwicht nastreven. Filosoof en wiskundige prof. dr. Jean Paul Van Bendegem publiceerde hierover een artikel waarin hij bewees dat het die zwerm niet zal lukken. Hij komt daarover op video aan het woord. Er zijn evenwel zeer goede redenen om het tegendeel te veronderstellen. We gaan het zien!
Na afloop van het experiment begeven we ons naar het auditorium om ervaringen te delen en naar toepassingen te kijken. Eerst komt de videoboodschap van Jean Paul Van Bendegem. Prof. dr. Walter Weyns (socioloog, Universiteit van Antwerpen) en Paul Wouters (filosoof en organisatiekundige, namens Wetenschapscafé Antwerpen) leiden vervolgens het gesprek en kijken naar inspirerende én misleidende verbanden tussen zwermgedrag bij mens en dier.
Tot besluit van het programma presenteert dr. Winnie Daamen (verkeerskundige, Technische Universiteit Delft) in het kort het onderzoek dat daar plaatsvindt naar het (soms fatale) zwermgedrag dat optreedt in mensenmassa’s. Met haar onderzoek naar voetgangersgedrag draagt ze bij tot het veiliger maken van bijvoorbeeld winkelcentra en evenementen.
19.09.2018
Aanvang om 19:30 uur, einde met uitslag voorzien om ca. 22:00 uur
Bij de start van het nieuwe seizoen 2018/2019 van het Wetenschapscafé-Antwerpen organiseren we een spetterende wetenschapskwis!!!
Deze gaat door in Den Hopsack, Grote Pieter Potstraat 24, Antwerpen.
De leiding van de kwis is in handen van Patrick Kielbaey, die als uitvoerder van een wetenschappelijke kwis al meermaals een groot succes heeft geboekt.
Bij deze kwis ligt het hoofdaccent op natuurwetenschappen, maar ook meer algemene wetenschappelijke onderwerpen, zoals sociale wetenschappen en technologie komen aan bod. Maar verwacht geen vragen over sport of tv-programma’s. Je mag dus een volslagen voetbalanalfabeet zijn en je hoeft de rolverdeling in een of andere soap niet te kennen! Maar ook geen bolleboos, geen nerd… een gezonde interesse in al wat met wetenschappen te maken hebben, plus een dosis leergierigheid zijn voldoende! De kwis zal immers ook leerzaam zijn, en vooral: leuk om te doen!
Kom dus jezelf testen, kom je vermaken met wetenschap, kom je opwinden om dat ene naampje dat je net ontsnapt, dat ene antwoord dat op je lippen lag!!!
Inschrijven kan je op je eentje, of voor een team van maximaal 4 personen.
Schrijf tijdig in, want het aantal deelnemers is beperkt! Dit kan via dit formulier.
Supporters en geïnteresseerden zijn ook welkom maar moeten hun mondje dicht houden!
Oproep
In het kader van zijn tienjarig jubileum organiseert het Wetenschapscafé-Antwerpen een columnwedstrijd. Daarbij mag eenieder een column (cursiefje, stukje, opstelletje) insturen, waarin de auteur zijn/haar inspiratie haalt uit wetenschap in het algemeen of meer specifiek resultaten van wetenschappelijk onderzoek of analyses en het gebruik daarvan.
Welke eigenschappen heeft zo’n column?
– Het is een korte tekst;
– gemaakt in een vlotte schrijfstijl;
– met informatieve inhoud;
– die humoristisch mag zijn én uitdagend
– en tot nadenken mag stemmen.
Vereisten
– Mag maximaal 500 woorden bevatten, inclusief passende, korte titel.
– Moet origineel zijn, dus geschreven door de inzender en niet al elders gepubliceerd of gepresenteerd.
– Iedereen mag meedoen.
– Er is slechts één inzending mogelijk per persoon.
– Het onderwerp is vrij, maar moet een raakvlak hebben met wetenschap, wetenschappelijke presentaties of prestaties.
– De gebruikte terminologie moet ook door niet-ingewijden te volgen zijn.
– Cartoons of andere afbeeldingen zijn niet gewenst.
– Inzending moet vóór vrijdag 5 oktober 2018, 24:00 uur naar het mailadres: columnwedstrijd@wetenschapscafe-antwerpen.be . In het mailbericht met als onderwerp de vermelding ‘columnwedstrijd’ wordt de identiteit van de inzender vermeld. De column zelf wordt als bijlage toegevoegd. Op deze bijlage komt geen identificerend kenmerk, zoals naam van de inzender, voor.
Jurering
Eén persoon (geen jurylid) beheert de ingezonden mails en maakt daarvan een bestand met geanonimiseerde columns. De juryleden selecteren, op basis van de boven opgesomde eigenschappen, 3 inzendingen. Uit deze selectie wordt een winnaar gekozen. De opstellers van de genomineerde columns worden uitgenodigd om deze te presenteren op woensdagavond 17 oktober.
Prijs en uitreiking
De presentatie van de uitgekozen columns gebeurt op woensdag 17 oktober in Den Hopsack, Grote Pieter Potstraat 24, Antwerpen en kadert in de viering van het tienjarig functioneren van het Wetenschapscafé-Antwerpen. Op deze avond vindt ook een receptie plaats en een reflectie op het wetenschappelijk experiment dat op maandag 15 oktober onder de bescherming van Studium Generale doorgaat op de Universiteit Antwerpen.
De door de jury aangewezen winnaar krijgt een kunstwerk van de hand van Bob Torfs aangeboden.
De door de jury publicabel geachte columns zullen worden gepubliceerd in het nummer voor het vierde kwartaal van het tijdschrift “Den Hopsack”. De auteurs ontvangen een exemplaar van dit tijdschrift.
We kijken ernaar uit uw bijdragen te mogen ontvangen!
20.06.2018
Waterstof (H2) gaat een steeds belangrijkere plaats innemen bij de energievoorziening. Door met toepassing van op duurzame wijze verkregen elektrische energie water om te zetten in waterstof, wordt een goed op te slaan potentieel aan elektrische energie verkregen. Vervolgens kan de waterstof worden aangewend als brandstof, wat een milieuvriendelijk proces is omdat uit de omzetting zuiver water resulteert.
In zijn voordracht zal Adwin Martens het hebben over de vele toepassingen van waterstof als energiedrager en het lopende onderzoek om de toepassingsmogelijkheden ervan te vergroten.
Adwin Martens is directeur van WaterstofNet, dat ondersteuning biedt bij duurzame projecten waarbij waterstof een rol speelt.
