Woensdag 26 juni 2019
Het Wetenschapscafé Antwerpen heeft al enkele malen een uitstap georganiseerd naar een instantie die uit wetenschappelijk oogpunt interessant is. Nu willen we het recent gerenoveerde Africamuseum in Tervuren met een bezoek vereren. Mocht u aan deze uitstap willen deelnemen dan kunt u zich daarvoor aanmelden (zie hieronder).
Over het museum
Het museum is een kenniscentrum over Afrika in een historische en hedendaagse globale context, met een focus op Midden-Afrika. Het bezit verscheidene unieke collecties. Het museum heeft als opdracht een wereldcentrum te zijn voor onderzoek en voor de verspreiding van kennis inzake het verleden en heden van samenlevingen en natuurlijke milieus in Afrika. Het museum is een plaats waarin een koloniaal verleden wordt belicht en het positioneert zich als een dynamisch platform voor ontmoetingn en dialoog met mensen van verschillende generaties en culturen. Aan het museum zijn ruim 70 wetenschappers verbonden. Het museum is nu weer enkele maanden open na een ingrijpende vijf jaar durende renovatie. Nadere informatie vindt u op www.africamuseum.be.
Aanpak bij de uitstap
Deelnemers kunnen kiezen tussen vervoer op eigen gelegenheid naar het museum in Tervuren of aansluiten bij de groep die bij de heenreis gezamenlijk vertrekt van het Centraal station Antwerpen en daarbij vanuit Bussel met een mooie tramrit door het Zoniënwoud naar Tervuren reist. Het Africamuseum ligt aan de terminus van de tramlijn. Vertrek vanuit Antwerpen Centraal om 12:55 uur en aankomst bij het museum om ca. 14:15 uur, waar de mensen die op eigen gelegenheid naar Tervuren zijn gereisd zich bij de groep kunnen aansluiten. Afspraak aan de ingang van het onthaalpaviljoen van het museum.
Wij zorgen voor gegidste rondleidingen. Deze starten om 14:30 uur en duren 90 minuten. Daarbij is de keuze uit een meer algemene en een rondleiding die meer ingaat op de historische ontwikkelingen in Centraal Afrika. Het museum hanteert een maximum van 15 deelnemers bij de rondleidingen. Dit betekent dat degenen die zich aanmelden nadat het maximum aantal deelnemers is bereikt, wel kunnen deelnemen aan de uitstap, maar helaas niet aan de rondleiding. Na de rondleiding kan een ieder gebruik maken van de gelegenheid om nader kennis te nemen van het overvloedige aanbod van interessant materiaal in het museum. Wij spreken wel een plaats en tijd af waarop degenen die dat wensen de andere deelnemers kunnen treffen om informatie en indrukken uit te wisselen.
Kosten
Wij betalen vooraf de kosten van de rondleiding, inclusief de toegang tot het museum. Dat kost ons € 14 per persoon. Wij zorgen daarnaast voor de benodigde tickets voor de Brusselse metro en de tramrit naar Tervuren. De prijs die u voor deelname aan de rondleiding en de metro en tram betaalt is € 10. Dit kunt u op de dag zelf betalen. Omdat de prijs voor de treinreis afhankelijk is van de persoonlijke situatie, is het het meest praktisch als ieder voor zich voor de aankoop hiervan instaat. Personen die wel aan de uitstap deelnemen, maar niet aan de rondleiding kunnen deelnemen wegens volzet, kunnen, al of niet via internet tickets voor de toegang kopen voor € 12. Er zijn verlaagde ticketprijzen voor 65+ (€ 8) en leraren (€ 4).
Inschrijving
Om aan de gegidste rondleidingen deel te kunnen nemen, is het van belang om zich zo snel mogelijk aan te melden en daarbij te vermelden aan welke rondleiding men wenst deel te nemen en op welke wijze men verwacht naar Tervuren te reizen. Aanmelden kan door middel van het formulier dat u bereikt door te klikken op deze link. Wij hanteren een uiterlijke inschrijvingsdatum van 21 juni, maar voor deelname aan de rondleidingen is eerdere aanmelding aangewezen om te voorkomen dat er geen plaats meer is.
15.05.2019
Er zijn heel veel sterren in het heelal. Vandaag hebben we ook sterke aanwijzingen, zowel theoretisch als door waarnemingen, dat vele van die sterren planetenstelsels hebben, en dat planeten vergelijkbaar met de aarde niet zeldzaam hoeven te zijn. Maar daaruit besluiten dat het heelal krioelt met (ontwikkeld) leven, is vooralsnog kort door de bocht. Want daarvoor hebben we nog geen aanwijzingen en begrijpen we nog te weinig over hoe ‘normaal’ de ontwikkeling van onze eigen biosfeer is geweest. Zoals in vele wetenschappelijke kwesties, is het zoeken naar de juiste vragen belangrijker dan te denken dat men het antwoord weet…
Na de voordracht van Roger Vanderlinden in maart presenteren we in het Wetenschapcafé opnieuw het onderwerp van buitenaards leven, vanuit een andere, maar even interessante invalshoek.
Christoffel Waelkens is hoogleraar Sterrenkunde aan de KU Leuven. Zijn onderzoek betreft de sterren en hun omgevingen, waarbij hij gebruik maakt van moderne waarnemingsfaciliteiten op het aardoppervlak en in de ruimte.
17.04.2019
Wanneer we naar een kunstwerk kijken, zien we kleuren, vormen, figuren, maar soms ook littekens, knobbeltjes, tekens van reuma, accuraat weergegeven door de kunstenaar. Sommige afwijkingen werden zelfs correct geschilderd honderden jaren voor de medische diagnose werd gesteld.
De kunstwerken kunnen abstract of figuratief zijn, met scherpe of wazige lijnen, met heldere of donkere kleuren en soms kunnen we ons afvragen hoe goed de schilder in de loop van zijn carrière zijn lijnen en kleuren zelf nog zag.
“Was het model ziek of de kunstenaar?” zal een aantal van die vragen beantwoorden en misschien kijkt u vanaf nu met een andere blik naar kunst! Alleszins zullen Jan Van Eyck, Monet, Degas, Van Gogh, Da Vinci, Vélazquez e.a. de revue passeren …
Dr. Inga Vanhandenhove studeerde eerst wiskunde, daarna geneeskunde aan de VUB. Zij werd specialiste heelkunde en is sindsdien actief als vasculair chirurg in Antwerpen.
20.03.2019
Het begrip “post-truth” rolt vandaag over vele tongen. Populistische politici verkopen manifeste leugens, traditionele experts en wetenschappers worden steeds meer gewantrouwd en burgers worden overspoeld met “fake news” en complottheorieën. Het lijkt wel alsof het geloof in “waarheid” is voorbijgestreefd. Is deze ondergraving van het geloof in waarheid begonnen met Donald Trump, of met de opkomst van rechts populisme? Niet echt! In sommige academische kringen is “waarheid” al veel langer een verdacht woord. De stroming genaamd ‘postmodernisme’ pleegt al decennia intellectueel
vandalisme op begrippen als “waarheid”, “rationaliteit” en “werkelijkheid”. Het credo van de postmodernisten? Feiten bestaan niet, enkel interpretaties… Waarheid is relatief, louter een kwestie van hegemonische machtsstructuren en sociale constructies. Het zou al te eenvoudig zijn om het postmodernisme rechtstreeks verantwoordelijk te stellen voor de verkiezing van Trump, maar er is wel een indirecte link. Postmodernisme heeft vele intellectuelen ontwapend tegen een leugenaar als Trump. Als je leugens wil ontmaskeren, moet je eerst in waarheid geloven. Als je complottheorieën aan de kaak wil stellen, moet je geloven dat er een objectieve werkelijkheid bestaat. Als objectiviteit echter een illusie is en ‘waarheid’ louter een kwestie van machtspelletjes, waarom kunnen complotdenkers, klimaatontkenners, pseudowetenschappers en populistische politici dan niet hun eigen “waarheid” opeisen? Het is tijd om het puin van het postmodernisme op te ruimen en het geloof in waarheid, objectiviteit en werkelijkheid terug in ere te herstellen!
Maarten Boudry (°1984) is wetenschapsfilosoof en auteur van Illusies voor gevorderden. Of waarom waarheid altijd beter is (2015). Zijn nieuwe boek Waarom de wereld niet naar de knoppen gaat, een pleidooi tegen doemdenken en pessimisme, verschijnt in het voorjaar van 2019. Eerder publiceerde hij samen met Johan Braeckman De ongelovige Thomas heeft een punt (2011). In 2011 verdedigde hij zijn doctoraat Here Be Dragons. Exploring the Hinterland of Science over pseudowetenschap en randwetenschap. In 2018 verscheen ook een academische bundel getiteld Science Unlimited? On the challenges of scientism, die hij samenstelde met de filosoof en bioloog Massimo Pigliucci, na hun eerdere succesvolle bundel Philosophy of Pseudoscience (2013). Hij schrijft regelmatig voor De Morgen, NRC, De Standaard, Volkskrant, Knack, Trouw…
20.02.2019
Het wordt met de dag duidelijker, door de ontdekking van steeds meer exoplaneten, dat er massaal veel werelden in het heelal moeten zijn, gelijksoortig aan de onze. Uiteraard wordt de vraag “Is er nog ergens anders leven in ons universum?” dan ook opnieuw zeer actueel. Tijd dus om eens alle aspecten, verbonden met deze vraag, op een rijtje te zetten. Interessant ook om na te gaan wat bekende filosofen en wetenschappers hierover te vertellen hadden!
Roger Van der Linden is doctor in de wetenschappen, al 25 jaar gepassioneerd stadsgids in Antwerpen en sedert 15 jaar ook internationale gids op cultuurreizen naar vele bestemmingen. Tevens werkt hij in het Rubenianum, het studiecentrum voor de Vlaamse kunst van de 16de en 17de eeuw, en als amateur-sterrenkundige op Volkssterrenwacht Urania.
16.01.2019
Dit is geen voordracht over het thema pro of contra Poetin. Ik probeer gewoon hem te begrijpen. Om dat te doen spreek ik natuurlijk over zijn opvoeding en jeugd, over zijn studie rechten en zijn loopbaan bij de KGB. Uiteraard gaan we dan over naar zijn politieke carrière: zijn overwinningen en nederlagen. Maar belangrijker nog is wat hem bezielt: zijn ideologie en wat hij uiteindelijk wil bereiken.
Em.prof.dr. Yvan Vanden Berghe studeerde en promoveerde te Gent. Aanvankelijk specialist van de 18de eeuw, legde hij zich toe op de geschiedenis van de Koude Oorlog. Hij schreef 5 boeken over dit onderwerp, waarvan “De Koude Oorlog. Een nieuwe geschiedenis” (ACCO) de laatste is. Deze boeken werden in meerdere talen vertaald, waaronder ook het Russisch. Hij doceerde o.a. aan de Universiteit Hasselt en vooral aan de Universiteit Antwerpen waar hij de afstudeerrichting “Internationale Politiek en Diplomatie” oprichtte. Daarnaast schrijft hij romans. Zijn laatste boek “Onder Geleerden” (Uitgeverij Polemos) is voorwaar een satire op de academische wereld en wordt daarom door de media volkomen genegeerd.
19.12.2018
De Schelde is met haar 360 km één van de kleinere Europese rivieren, maar toch heeft ze één van de grootste Europese estuaria. Inderdaad, het getij bepaalt het karakter van de rivier tussen de monding en Gent over een afstand van meer dan 160 km, of een kleine helft van de rivier. Dit estuarium is door de eeuwen heen zeer sterk beïnvloed door de mens. Slikken en schorren werden ingepolderd, eerst voor de winning van landbouwgronden, later voor industriële en havenactiviteiten. Baggerwerken moeten de haven van Antwerpen bereikbaar maken voor de grootste schepen. Hierdoor zijn de morfologie en de hydrodynamiek (waterbeweging) van de rivier sterk gewijzigd. Lange tijd was de Schelde ook een open riool. Doorgedreven waterzuivering en de zelfzuiverende capaciteit van de rivier hebben er de voorbije jaren voor gezorgd dat de waterkwaliteit drastisch verbeterd is en het leven in de rivier is teruggekeerd. Maar daarmee zijn de problemen ver van opgelost! De hoogwaters blijven stijgen, de morfologie blijft veranderen en het voedselweb is nog niet echt hersteld. Daarbovenop komt de klimaatwijziging met veranderingen in debieten, zeespiegelstijging, meer stormen enz. Het is duidelijk dat ingrijpende maatregelen nodig zijn om de vele functies van de rivier te vrijwaren. Die maatregelen stuiten echter soms op maatschappelijk onbegrip en verzet. De discussie over de Hedwigepolder is daar een zeer goed voorbeeld van.
In deze bijdrage gaat de spreker dieper in op de complexe interacties tussen de hydrodynamiek, de morfodynamiek en het ecologisch functioneren van het Schelde-estuarium. Op basis van deze kennis zal hij de verschillende beheersmaatregelen die momenteel genomen worden onder de loep nemen en nagaan wat nodig is om ook in toekomst veilig langs de Schelde te kunnen wonen, werken en ontspannen. Het concept van ecosysteemdiensten zal daarbij in detail toegelicht worden en hij zal ook uitgebreid ingaan op specifieke projecten zoals de Hedwigepolder, de Polders van Kruibeke, haveninfrastructuur en vele andere.
Patrick Meire is gewoon hoogleraar aan de Universiteit van Antwerpen en hoofd van de onderzoeksgroep Ecosysteembeheer. Hij is sinds de jaren tachtig nauw betrokken bij het onderzoek in de Schelde en heeft nauw meegewerkt aan de totstandkoming van het geactualiseerde Sigmaplan en vele andere projecten in en rond de Schelde. Hij is ook auteur van het boek “De Schelde van bron tot monding”.
21.11.2018
Stamcellen zijn als het ware de zaadjes waaruit nieuwe cellen groeien: hartcellen, huidcellen, bloedcellen, enzovoort. We hebben allemaal een beperkte hoeveelheid stamcellen in ons lichaam, die voortdurend afgestorven cellen vervangen. Die voorraadjes stamcellen zijn al gericht op specifieke celtypes: de stamcellen in ons ruggenmerg bijvoorbeeld kunnen enkel bloedcellen produceren, geen spiercellen. Embryo’s van enkele dagen oud hebben stamcellen die wel tot alle celtypes kunnen uitgroeien. De belofte van het stamcelonderzoek is dat deze embryonale stamcellen ooit gebruikt kunnen worden om weefsel dat beschadigd werd door ziekte of een ongeval, zoals organen of huid, te herstellen. Het ethische probleem hierbij is dat het embryo vernietigd wordt wanneer de stamcellen eruit worden gehaald. Kunnen we dit verantwoorden of is het ethisch ontoelaatbaar?
Heidi Mertes staat stil bij deze en andere ethische vragen die het stamcelonderzoek oproept.
Heidi Mertes is professor ethiek aan de Universiteit Gent en als onderzoeker verbonden aan het Bioethics Institute Ghent. Ze is voorzitter van De Maakbare Mens.
I.s.m. De Maakbare Mens
17.10.2018
19:45 uur: reflectie op het wetenschappelijk experiment, gehouden op maandag 15 oktober, door Jean Paul Van Bendegem en Paul Wouters.
20:30 uur: aanbieding van een drankje aan de aanwezigen om het jubileum te vieren.
21:15 uur: uitslag columnwedstrijd, waarbij drie genomineerden hun column presenteren
15.10.2018
ism Studium generale van Universiteit Antwerpen
.Locatie: UAntwerpen – Stadscampus, gebouw R, lokaal R.001 – Rodestraat 14 Antwerpen
.Tijdstip: 19:30 – 21:15 uur
.Korte beschrijving: Experiment rond zwermgedrag – videobijdrage van Jean-Paul Van Bendegem – lezing door Winnie Daamen – debat o.l.v. Paul Wouters en Walter Weyns.
Zwermgedrag is bij sommige diersoorten ingeburgerd. Denk bijvoorbeeld aan de schitterende balletten die spreeuwen opvoeren… zonder choreograaf! Hoe krijgen ze dat voor elkaar? En kunnen wij mensen daar iets mee?
We starten de avond met een experiment, waarbij we met alle deelnemers een zwerm vormen waarmee we een toestand van volmaakt evenwicht nastreven. Filosoof en wiskundige prof. dr. Jean Paul Van Bendegem publiceerde hierover een artikel waarin hij bewees dat het die zwerm niet zal lukken. Hij komt daarover op video aan het woord. Er zijn evenwel zeer goede redenen om het tegendeel te veronderstellen. We gaan het zien!
Na afloop van het experiment begeven we ons naar het auditorium om ervaringen te delen en naar toepassingen te kijken. Eerst komt de videoboodschap van Jean Paul Van Bendegem. Prof. dr. Walter Weyns (socioloog, Universiteit van Antwerpen) en Paul Wouters (filosoof en organisatiekundige, namens Wetenschapscafé Antwerpen) leiden vervolgens het gesprek en kijken naar inspirerende én misleidende verbanden tussen zwermgedrag bij mens en dier.
Tot besluit van het programma presenteert dr. Winnie Daamen (verkeerskundige, Technische Universiteit Delft) in het kort het onderzoek dat daar plaatsvindt naar het (soms fatale) zwermgedrag dat optreedt in mensenmassa’s. Met haar onderzoek naar voetgangersgedrag draagt ze bij tot het veiliger maken van bijvoorbeeld winkelcentra en evenementen.
