19.04.2017

In deze voordracht worden de methodiek en resultaten gepresenteerd van recent wetenschappelijk onderzoek naar de invloed van muziek op zingeving en expressie. Deze onderzoeken hebben geleid tot radicaal nieuwe en belangrijke bevindingen van ons begrip hoe luisteraars de essentie van muziek beleven en hoe ze daarbij, als het ware, kracht putten uit muziek.
Luisteren naar muziek en bewegen op muziek zijn heel nauw met elkaar verbonden. Het volstaat vaak een streepje populaire muziek aan kinderen te laten horen om ze meteen wild aan het dansen te krijgen. En hoeveel luisteraars zijn er niet die hun geliefkoosde cd met klassieke muziek al luisterend mee-dirigeren? Menig volwassene kan niet stil zitten bij het aanhoren van zijn geliefde jazzmuziek. Muziek en lichaamsbeweging worden vaak beleefd als aanvullend en elkaar versterkend.

Spreker Marc Leman (Ugent hoogleraar systematische musicologie en directeur van het IPEM: Institute for Psychoacoustics and Electronic Music) presenteert wetenschappelijk onderzoek waarin is onderzocht op welke principes dit is gebaseerd en welke conclusies daarbij kunnen worden getrokken over de wijze waarop het luisteren naar muziek het zingevingsproces beïnvloedt.

15.03.2017

Het Internet of Things, je kan er tegenwoordig niet meer aan ontsnappen. Elk zelfbewust “innovatief” bedrijf, stad of land, pakt er tegenwoordig mee uit. De stad Antwerpen wordt binnenkort de eerste Vlaamse smart city. En jouw nieuwe koelkast is vast en zeker een “smart fridge”!

Maar wanneer het gaat over jou en mij, verschijnen er plots donderwolken aan heldere hemel… Want komen we zo niet bij Big Brother terecht, met een realiteit die wel erg veel lijkt op die van George Orwell’s ‘1984’?

Bij Sentiance zijn we er rotsvast van overtuigd dat we van The Internet of YOU een positieve revolutie kunnen maken: een die onze gezondheid, gezinsleven, veiligheid en aankoopgedrag ten goede komt.

Waarom en hoe, dat leggen we je in deze lezing graag uit. Een tipje van de sluier: in ons onderzoek gaan we op zoek naar de achterliggende drijfveren van menselijk gedrag en combineren we inzichten uit verscheidene wetenschappelijke disciplines om dit te bereiken.

Lien Michiels is wiskundige en Junior Data Scientist bij Sentiance.

15.02.2017

Wiskunde roept bij vele mensen gevoelens van afkeer en nare herinneringen op, of in het beste geval een geeuwreflex. Hetzelfde lot zou misschien de beeldende kunsten beschoren zijn, mochten op school vooral technieken aangeleerd worden om een tuinhek te schilderen, zonder de leerlingen te laten genieten van bijvoorbeeld Dalì, Ensor of Rodin.
Wiskunde kan echter verrassen, is raadselachtig, soms zelfs duizelingwekkend mooi, en levert onbeperkt puzzelplezier. Deze voordracht is bestemd voor iedereen die geïnteresseerd is in wiskunde. Het zal gaan over (priem)getallen, een beetje geschiedenis, wat dode en levende wiskundigen en een vleugje origami. Kortom, een ideaal onderwerp voor aan de toog!

Paul Levrie en Rudi Penne zijn beiden hoogleraren wiskunde aan de Faculteit Toegepaste Ingenieurswetenschappen van de Universiteit Antwerpen. Ze geraakten drie jaar geleden in Vlaanderen en Nederland bekend met hun bijzonder interessante, humoristische en druk gerecenseerde boek ‘De Pracht van Priemgetallen’.

18.01.2016

Wetenschappelijk onderzoek op het vlak van ecodesign is van groot nut om een meer leefbare en duurzame wereld te realiseren. Ecodesign is een discipline binnen productontwikkeling waarbij de aandacht gericht is op de milieu-impact van de producten, en dit over de volledige levenscyclus van deze producten. Daarbij wordt gekeken naar de materiaalkeuze, het productieproces, de distributie en verpakking, het gebruik door de consument en het verminderen van afval door zoveel mogelijk materiaal te recycleren of te hergebruiken. Daarmee kan de industrie meer duurzame producten produceren en invoeren. Essentieel is vervolgens dat het aankoopgedrag van de consument gericht is op het kopen van de meer duurzame producten. Tijdens de lezing worden dan ook onder meer gesproken over de criteria waarop te letten bij duurzame aankopen, zin of onzin van ecolabels en valkuilen bij duurzaam aankopen. De lezing wordt geanimeerd met tal van uit het leven gegrepen voorbeelden en tips voor de aankoop van speelgoed, huis-tuin- en keukentoestellen, e.d..

De spreekster, Dr. Ing. Karine Van Doorsselaer doceert aan de opleiding Productontwikkeling van de Universiteit Antwerpen. Zij geeft al meer dan 20 jaar les over duurzaam ontwerpen en nodigt het publiek uit tot een boeiende gedachtewisseling over het thema ‘duurzame producten’.

21/12/2016

Als je een beeld wilt krijgen van de totale economische prestaties moet ook rekening worden gehouden met de zgn. “ondergrondse economie”. Voor de activiteiten die hiertoe worden gerekend geldt dat de beoefenaars deze maar al te graag verborgen houden: denk aan prostitutie, bedelarij, zwartwerk, handel in illegale drugs en andere fenomenen die liefst toegedekt blijven. De geheimzinnigheid en de angst voor mogelijke sancties maken het uiteraard moeilijk om betrouwbare metingen te krijgen over de omvang van deze activiteiten. Bovendien kunnen zulke activiteiten bij een groot deel van de samenleving op sterke afkeuring rekenen. Onzekerheid over de resultaten van wetenschappelijk onderzoek naar de omvang ervan is dan ook legio.

Het is dan ook een grote uitdaging voor wetenschappers om de kwantitatieve beschrijving zo goed te krijgen dat de resultaten de trivialiteit en de mythevorming overstijgen. In dit Wetenschapscafé behandelt prof. Stef Adriaenssens (KULeuven) de methoden en technieken om tot zo bruikbaar mogelijke kwantitatieve uitspraken over de verschillende uitingen van de ondergrondse economie te komen.

07/12/2016

Luchtvervuiling heeft een negatieve impact op de gezondheid en is een belangrijke factor voor de leefbaarheid van ons milieu. Meting van de kwaliteit van de lucht die wij inademen is dan ook van groot belang, zeker in een stedelijke omgeving, waar tussen hele wijken, ja zelfs straten en pleinen onderling, behoorlijk wat verschillen blijken te bestaan in de concentratie van stoffen zoals stikstofoxiden, veroorzaakt door het verkeer. Het project CurieuzeNeuzen, een initiatief van de Ringland Academie in samenwerking met onderzoekers van Vlaamse universiteiten en met steun van de Stad Antwerpen, had tot doel deze buurt-tot-buurtvariatie op een wetenschappelijke manier gedetailleerd in kaart te brengen. Het beriep zich daartoe op actieve betrokkenheid van de inwoners van Antwerpen: niet minder dan 2.000 bewoners draaiden mee als volwaardige ‘burger-onderzoekers’ door aan hun buitenraam meetsensoren op te hangen. Zulk een grootschalige meting was een Europese primeur!

Joris Van den Bossche is actief bij CurieuzeNeuzen en postdoctoraal onderzoeker aan de VUB op het project onder begeleiding van Prof. Filip Meysman. In deze lezing zal hij de achtergrond van het luchtkwaliteitsprobleem en van het CurieuzeNeuzen-project schetsen en de meetcampagne en haar resultaten voorstellen.

16/11/2016

Precies een eeuw geleden voltooide Einstein zijn relativiteitstheorie die onze kijk op ruimte, tijd en alles daarin drastisch heeft veranderd. Deze theorie is cruciaal gebleken voor ons begrip van de natuur: zonder relativiteitstheorie geen kosmologie, geen elementaire-deeltjesfysica, maar bijvoorbeeld ook geen gps-technologie.

In deze lezing legt theoretisch fysicus Karel Van Acoleyen (Ugent) de essentie uit van de wondermooie relativiteitstheorie aan de hand van talrijke filmfragmenten. Verwacht dus een trip langs zowel de wetenschappelijke als de fictieve aspecten van gewichtloosheid, tijdreizen, zwarte gaten, wormgaten en nog veel meer.

19/10/2016

In deze lezing verkennen we de wereld van het allerkleinste en allerkoudste, waarin de wetten van de kwantummechanica gelden en niets zich gedraagt op een manier waar je vertrouwd mee bent in de wereld op menselijke schaal, de wereld van de Newtoniaanse mechanica. De basisprincipes van de kwantummechanica worden uit de doeken gedaan, maar we kijken ook naar de nieuwste experimenten om deze theorie op de proef te stellen. Naast het bouwen van steeds krachtiger deeltjesversnellers, proberen fysici nu ook om het kwantummechanisch gedrag te transplanteren van de (sub)atomaire schaal naar grotere objecten. Een succesvolle implementatie hiervan berust op het afkoelen van een wolkje gas tot op enkele miljardsten van een graad boven het absolute nulpunt. Dan ontstaat een nieuwe aggregatietoestand waarin de ganse wolk zich gaat gedragen als één enkel “superatoom”. Het vreemde gedrag van de materie in deze nieuwe aggregatietoestand wordt volop bestudeerd, en we bespreken enkele recente experimenten met deze stof waar Newton kop noch staart aan zou kunnen krijgen. Ten slotte krijg je de stand van zaken te horen over enkele grote open vragen, zoals de zoektocht naar donkere materie en het koppelen van zwaartekracht aan de kwantumtheorie.

De spreker, Jacques Tempere, is hoogleraar aan de UA. Hij vertoefde postdoctoraal lang op de universiteit van Harvard. Hij is theoretisch fysicus maar leidt naast zijn theoretisch werk ook experimenten op het gebied van vaste stoffen en systemen bij lage temperaturen. Tevens zet hij zich verdienstelijk in voor de fysicagemeenschap in ons land en de popularisering van het vak.

30/09/2016

Zoals elk jaar organiseert het Wetenschapscafé Antwerpen ook nu weer een uitstap naar een uit wetenschappelijk oogpunt interessante locatie. In 2016 is dat de Volkssterrenwacht Urania in Hove en wel op vrijdagavond 30 september.

Er gaat een belangrijke aantrekkingskracht uit van speciale ruimtevaartgebeurtenissen en belangwekkende hemelverschijnselen. Velen van ons hebben het visuele contact met de sterrenhemel verloren door het succes van de massamedia die ons ’s avonds aan de beeldbuis of voor het computerscherm gekluisterd houden en door de steeds maar verder om zich heen grijpende lichthinder en hebben dus weinig voeling met astronomie (sterrenkunde).
Astronomie is zeker geen esoterische bedoening, maar een wetenschap – de oudste ­ die de kennis van de mens over zijn plaats in de kosmos verrijkt. Ze leert ons dat wij bestaan uit materiaal gevormd in reeds lang verdwenen sterren. Als wetenschap heeft zij tot doel een antwoord te zoeken op de eeuwige vragen van de mens over het wat, hoe en waarom van de dingen en probeert zij het immense universum rondom ons en de plaats die wij daarin innemen te beschrijven en te begrijpen. Sterrenkunde en vooral ook ruimtevaart zijn bovendien belangrijke bronnen van technologische innovatie.
De plaats bij uitstek waar je kan worden geïnformeerd over de astronomie, de ontdekkingen en de laatste vorderingen bij onderzoek ter zake is de Volkssterrenwacht Urania in Hove. Daarbij is deze sterrenwacht zich bewust van haar maatschappelijke rol en stelt zich tot doel sterrenkunde, ruimtevaart, weerkunde en aanverwante wetenschappen en technieken te populariseren. Hierbij wordt het interactief aspect, dit wil zeggen het actief betrekken van het doelpubliek bij de diverse initiatieven, benadrukt.

Het Wetenschapscafé ­Antwerpen organiseert dit jaar op 30 september een bezoek aan deze uitmuntende instelling. Daarbij worden we ondergedompeld in de nachtelijke hemel met een voorstelling van het Zeiss­planetarium, krijgen we een rondleiding in de tentoonstelling, uitleg over de zon, de maan, planeten en sterren, poollicht, telescopen en alles wat wetenswaardig is over sterrenkunde, kosmologie en ruimtevaart. Bij helder weer wordt er door telescopen naar de hemel gekeken. Voor dit alles zorgen Walter Simons en collega­-medewerkers van de Volkssterrenwacht Urania.

Praktische informatie:

Plaats van samenkomst: 19:45 uur, ingang van Urania, Jozef Mattheessensstraat 60, Hove
http://www.urania.be/urania/overons/wegbeschrijving

Kosten voor groepsbezoek aan sterrenwacht, planetarium en drankje na afloop in de Astrobar: 7 € en voor 60-­plussers: 6 €. Op de avond zelf te voldoen.
Aanmelden: inschrijven via dit formulier.