18.10.2017
Sterren (zoals onze zon) zijn geen statische voorwerpen, maar bewegen voortdurend onder invloed van hun inwendige dynamiek. Ze zetten uit en krimpen. Men kan dit zien als een trilling – zoals van een snaar van een muziekinstrument. Alleen: het is voor ons niet mogelijk om die trillingen van hemellichamen te horen, omdat er geen medium is waardoorheen geluidsgolven zich kunnen voortplanten. Immers, de ruimte tussen onze aarde en de sterren is zo goed als leeg. Maar we kunnen die trillingen wel waarnemen met onze telescopen en ze vervolgens sonifiëren. Wel is daarvoor een aanzienlijke versnelling van de bewegingen van die sterren noodzakelijk, soms zelfs meer dan een miljoen maal. Maar dan blijkt elke ster een eigen ‘klank’ te hebben, die door astronomen ook kan geregistreerd worden. Dit vakgebied, de asteroseïsmologie, waarmee ook Prof. Kolenberg zich intensief bezighoudt, bestaat nu enkele decennia en is van de allergrootste betekenis in het bestuderen van het binnenste van de sterren.
In haar lezing zal Katrien Kolenberg (KU Leuven en UA) ons de principes van haar wetenschapsgebied aanschouwelijk maken door gesonifieerde klanken van sterren ten gehore te brengen, en daarbij de onderliggende akoestische principes ook verduidelijken op haar cello. Ook zal in de lezing worden ingegaan op het snijvlak tussen kunst en wetenschap, waarbij het belang van verbeeldingskracht voor beide wordt belicht.
Woensdag 20 september. Aanvang om 19:45 uur STIPT, deuren 19:00 uur.
Einde met uitslag om 23:00 uur.
Bij de start van het nieuwe seizoen 2017/2018 en ter gelegenheid van het 10-jarig bestaan van het Wetenschapscafé Antwerpen, nu eens geen uitstap, maar iets ludieks en toch weer voldoende serieus, namelijk een Wetenschapsquiz!
Deze quiz gaat door in Den Hopsack, Grote Pieter Potstraat 22, Antwerpen. Kris Verellen, een ervaren quizmaster, heeft de leiding over het verloop van deze quiz.
De quiz bestaat uit een honderdtal vragen. Hierbij ligt het hoofdaccent op de wetenschappen, maar ook meer algemene onderwerpen, zoals sociale wetenschappen, computers en technologie, komen aan bod. Zowel individuele deelnemers als vooraf samengestelde ploegen zijn welkom – aan elke tafel zitten hoogstens 4 quizzers.
De deelname aan de quiz kost € 5, te betalen op de avond zelf. Er is een maximaal aantal deelnemers, dus tijdig inschrijven is aanbevolen! Dit kan via https://www.wetenschapscafe-antwerpen.be/inschrijving.
21.06.2017
De enorme uitstoot van broeikasgassen heeft het functioneren van onze aarde als natuurlijk systeem veranderd. Tot voor kort, misschien verrassend, vooral ten goede: meer CO2 betekende snellere fotosynthese en de hogere temperaturen betekenden langere groeiseizoenen en dus meer plantengroei. Stilaan zijn we echter aanbeland in een situatie waar de negatieve effecten van de warmere temperaturen en de toegenomen droogte de positieve effecten tenietdoen, ook voor de planten.
Dit is heel belangrijk, omdat natuurlijke ecosystemen ongeveer 30% van de menselijke CO2-uitstoot opnemen. Natuurlijke ecosystemen zijn dus CO2-sponzen die de opwarming van de aarde vertragen. Als deze opname zou verminderen, dan blijft er een grotere fractie van de CO2-uitstoot in de atmosfeer hangen, wat de opwarming verder kan versnellen.
Door de decennialange non-reactie van de politieke en bedrijfswereld op de klimaatproblematiek, zal er hoogstwaarschijnlijk binnen een paar decennia zoveel CO2 in de atmosfeer zitten dat de aarde afstevent op veel meer dan gemiddeld 2° opwarming. De opwarming wordt volgens klimaatwetenschappers dan oncontroleerbaar. Zelfs indien we tegen dan 95% van onze energie duurzaam zouden produceren, wordt het een hele opdracht, maar het kan nog. Hoe het toch nog kan lukken bespreken we in dit wetenschapscafé.
Spreker is Ivan Janssens, professor in het departement Biologie van de Universiteit Antwerpen.
17.05.2017
Hoe zit het met de (biologische) evolutie van geweld? Oorlog lijkt van alle tijden te zijn. Historische tijden wel te verstaan. Daarvoor, dus bij nomadisch levende jager-verzamelaars, is geen oorlogvoering bekend. Tot nader order is dit dus een historisch en niet een prehistorisch fenomeen.
Is onze soort gewelddadig of niet? Moeten we bang zijn voor mekaar? Het blijft een controversieel debat. Oorlogen – dodelijke gewelddadige conflicten tussen groepen – zijn van alle historische tijden. Recente archeologische vondsten verschuiven oorlog verder naar het verleden. Troje blijkt lang geen alleenstaand geval te zijn en ook niet
het oudste. Er zijn nu beter gedocumenteerde strijdtonelen bekend van professioneel geweld in onze noordelijke gebieden, dichter bij huis.
Maar hoe staat het met dodelijk geweld tussen individuen, los van oorlog? Zijn we gewelddadig of niet? Is geweld eigen aan de mens, vind je het bij onze verwanten onder de primaten of zelfs bij alle zoogdieren? De laatste paar jaren geeft de wetenschap ons een nieuwe kijk op het onderwerp.
Johan Mertens doceert aan de Universiteit Gent sociobiologie en gedragsecologie.
19.04.2017
In deze voordracht worden de methodiek en resultaten gepresenteerd van recent wetenschappelijk onderzoek naar de invloed van muziek op zingeving en expressie. Deze onderzoeken hebben geleid tot radicaal nieuwe en belangrijke bevindingen van ons begrip hoe luisteraars de essentie van muziek beleven en hoe ze daarbij, als het ware, kracht putten uit muziek.
Luisteren naar muziek en bewegen op muziek zijn heel nauw met elkaar verbonden. Het volstaat vaak een streepje populaire muziek aan kinderen te laten horen om ze meteen wild aan het dansen te krijgen. En hoeveel luisteraars zijn er niet die hun geliefkoosde cd met klassieke muziek al luisterend mee-dirigeren? Menig volwassene kan niet stil zitten bij het aanhoren van zijn geliefde jazzmuziek. Muziek en lichaamsbeweging worden vaak beleefd als aanvullend en elkaar versterkend.
Spreker Marc Leman (Ugent hoogleraar systematische musicologie en directeur van het IPEM: Institute for Psychoacoustics and Electronic Music) presenteert wetenschappelijk onderzoek waarin is onderzocht op welke principes dit is gebaseerd en welke conclusies daarbij kunnen worden getrokken over de wijze waarop het luisteren naar muziek het zingevingsproces beïnvloedt.
15.03.2017
Het Internet of Things, je kan er tegenwoordig niet meer aan ontsnappen. Elk zelfbewust “innovatief” bedrijf, stad of land, pakt er tegenwoordig mee uit. De stad Antwerpen wordt binnenkort de eerste Vlaamse smart city. En jouw nieuwe koelkast is vast en zeker een “smart fridge”!
Maar wanneer het gaat over jou en mij, verschijnen er plots donderwolken aan heldere hemel… Want komen we zo niet bij Big Brother terecht, met een realiteit die wel erg veel lijkt op die van George Orwell’s ‘1984’?
Bij Sentiance zijn we er rotsvast van overtuigd dat we van The Internet of YOU een positieve revolutie kunnen maken: een die onze gezondheid, gezinsleven, veiligheid en aankoopgedrag ten goede komt.
Waarom en hoe, dat leggen we je in deze lezing graag uit. Een tipje van de sluier: in ons onderzoek gaan we op zoek naar de achterliggende drijfveren van menselijk gedrag en combineren we inzichten uit verscheidene wetenschappelijke disciplines om dit te bereiken.
Lien Michiels is wiskundige en Junior Data Scientist bij Sentiance.
15.02.2017
Wiskunde roept bij vele mensen gevoelens van afkeer en nare herinneringen op, of in het beste geval een geeuwreflex. Hetzelfde lot zou misschien de beeldende kunsten beschoren zijn, mochten op school vooral technieken aangeleerd worden om een tuinhek te schilderen, zonder de leerlingen te laten genieten van bijvoorbeeld Dalì, Ensor of Rodin.
Wiskunde kan echter verrassen, is raadselachtig, soms zelfs duizelingwekkend mooi, en levert onbeperkt puzzelplezier. Deze voordracht is bestemd voor iedereen die geïnteresseerd is in wiskunde. Het zal gaan over (priem)getallen, een beetje geschiedenis, wat dode en levende wiskundigen en een vleugje origami. Kortom, een ideaal onderwerp voor aan de toog!
Paul Levrie en Rudi Penne zijn beiden hoogleraren wiskunde aan de Faculteit Toegepaste Ingenieurswetenschappen van de Universiteit Antwerpen. Ze geraakten drie jaar geleden in Vlaanderen en Nederland bekend met hun bijzonder interessante, humoristische en druk gerecenseerde boek ‘De Pracht van Priemgetallen’.
18.01.2016
Wetenschappelijk onderzoek op het vlak van ecodesign is van groot nut om een meer leefbare en duurzame wereld te realiseren. Ecodesign is een discipline binnen productontwikkeling waarbij de aandacht gericht is op de milieu-impact van de producten, en dit over de volledige levenscyclus van deze producten. Daarbij wordt gekeken naar de materiaalkeuze, het productieproces, de distributie en verpakking, het gebruik door de consument en het verminderen van afval door zoveel mogelijk materiaal te recycleren of te hergebruiken. Daarmee kan de industrie meer duurzame producten produceren en invoeren. Essentieel is vervolgens dat het aankoopgedrag van de consument gericht is op het kopen van de meer duurzame producten. Tijdens de lezing worden dan ook onder meer gesproken over de criteria waarop te letten bij duurzame aankopen, zin of onzin van ecolabels en valkuilen bij duurzaam aankopen. De lezing wordt geanimeerd met tal van uit het leven gegrepen voorbeelden en tips voor de aankoop van speelgoed, huis-tuin- en keukentoestellen, e.d..
De spreekster, Dr. Ing. Karine Van Doorsselaer doceert aan de opleiding Productontwikkeling van de Universiteit Antwerpen. Zij geeft al meer dan 20 jaar les over duurzaam ontwerpen en nodigt het publiek uit tot een boeiende gedachtewisseling over het thema ‘duurzame producten’.
21/12/2016
Als je een beeld wilt krijgen van de totale economische prestaties moet ook rekening worden gehouden met de zgn. “ondergrondse economie”. Voor de activiteiten die hiertoe worden gerekend geldt dat de beoefenaars deze maar al te graag verborgen houden: denk aan prostitutie, bedelarij, zwartwerk, handel in illegale drugs en andere fenomenen die liefst toegedekt blijven. De geheimzinnigheid en de angst voor mogelijke sancties maken het uiteraard moeilijk om betrouwbare metingen te krijgen over de omvang van deze activiteiten. Bovendien kunnen zulke activiteiten bij een groot deel van de samenleving op sterke afkeuring rekenen. Onzekerheid over de resultaten van wetenschappelijk onderzoek naar de omvang ervan is dan ook legio.
Het is dan ook een grote uitdaging voor wetenschappers om de kwantitatieve beschrijving zo goed te krijgen dat de resultaten de trivialiteit en de mythevorming overstijgen. In dit Wetenschapscafé behandelt prof. Stef Adriaenssens (KULeuven) de methoden en technieken om tot zo bruikbaar mogelijke kwantitatieve uitspraken over de verschillende uitingen van de ondergrondse economie te komen.
07/12/2016
Luchtvervuiling heeft een negatieve impact op de gezondheid en is een belangrijke factor voor de leefbaarheid van ons milieu. Meting van de kwaliteit van de lucht die wij inademen is dan ook van groot belang, zeker in een stedelijke omgeving, waar tussen hele wijken, ja zelfs straten en pleinen onderling, behoorlijk wat verschillen blijken te bestaan in de concentratie van stoffen zoals stikstofoxiden, veroorzaakt door het verkeer. Het project CurieuzeNeuzen, een initiatief van de Ringland Academie in samenwerking met onderzoekers van Vlaamse universiteiten en met steun van de Stad Antwerpen, had tot doel deze buurt-tot-buurtvariatie op een wetenschappelijke manier gedetailleerd in kaart te brengen. Het beriep zich daartoe op actieve betrokkenheid van de inwoners van Antwerpen: niet minder dan 2.000 bewoners draaiden mee als volwaardige ‘burger-onderzoekers’ door aan hun buitenraam meetsensoren op te hangen. Zulk een grootschalige meting was een Europese primeur!
Joris Van den Bossche is actief bij CurieuzeNeuzen en postdoctoraal onderzoeker aan de VUB op het project onder begeleiding van Prof. Filip Meysman. In deze lezing zal hij de achtergrond van het luchtkwaliteitsprobleem en van het CurieuzeNeuzen-project schetsen en de meetcampagne en haar resultaten voorstellen.
