Woensdag 16 november 2022
De actualiteit bewijst eens te meer dat energie de basis vormt van onze moderne beschaving. Alle huidige maatschappelijke problemen (armoede, inflatie, onbetaalbare energiefacturen, stijgende voedselprijzen, ontbreken van grondstoffen…) zijn quasi steeds terug te brengen naar de hoge energiekosten. Het merendeel van onze huidige energiebronnen is afkomstig van eindige voorraden aan fossiele grondstoffen die we aankopen elders in de wereld. Dit verklaart onze kwetsbaarheid en afhankelijkheid, die leiden tot oncontroleerbare prijsschommelingen.
Onvermijdelijk zullen ooit alle voorraden aan fossiele brandstoffen opgebruikt zijn. De zoektocht naar alternatieve energiebronnen gebeurt wereldwijd op regionaal, nationaal en internationaal niveau. Maar zijn alle alternatieven wel evenwaardig en welke energiebronnen zijn in staat om daadwerkelijk soelaas te bieden?
De belangrijkste nucleaire ongevallen, Tsjernobyl en Fukushima, hebben ertoe geleid dat de publieke opinie zich tegen kernenergie, als alternatieve energievorm, heeft verzet en dat verscheidene landen gekozen hebben voor een kernuitstap. Maar, indien de vraag naar energie blijft groeien, is nucleaire energie het enige valabele alternatief voor energieproductie… Niet verwonderlijk dus, dat het onderzoek naar veilige en efficiënte nucleaire energie op alle verschillende niveaus blijft doorgaan. Nationaal doet het MYRRHA-project van het SCK CEN baanbrekend onderzoek, o.m. om aan te tonen dat vierde-generatie-kernreactoren op basis van kernsplijting als veilig alternatief voor energieproductie kunnen dienen. Op internationaal vlak ligt de focus op kernfusie met als paradepaardje het ITER-project: als dit de verwachtingen inlost, zal het de eerste kernfusiereactor gebouwd hebben die efficiënt energie kan opwekken!
Deze lezing heeft tot doel de verschillende nucleaire energiebronnen historisch en wetenschappelijk in detail te verklaren en hun ontwikkeling te kaderen binnen het niet aflatende mondiale energievraagstuk.
Hugo Moors is ingenieur Cel- & gen- Biotechnologie en als wetenschappelijk onderzoeker verbonden aan het SCK•CEN te Mol. Hij heeft zich gespecialiseerd in nucleaire processen en de fysica van elementaire deeltjes. Als geo-microbioloog verdiept hij zich in de chronologie van het aardse leven en hoe het verder zal evolueren. Hugo Moors hield in maart 2018 reeds de fel gesmaakte lezing ‘Van Big Bang tot aards leven”.
Woensdag 19 oktober 2022
In deze lezing staat artificiële intelligentie centraal, een intrigerend maar controversieel onderwerp. Antropocentrische en vaak ook emotionele argumenten worden aangevoerd om de mens als intellectueel centrum van de wereld te beschouwen. Voor velen is het ondenkbaar dat de computer de mens ooit kan en zal benaderen. Maar de wetenschap lijkt stilaan dichterbij te komen. Artificiële neurale netwerken (ANN) bootsen de structuur van de menselijke hersenen na door kleine processoren (neuronen) onderling te verbinden in een netwerk waarin informatie kan worden verwerkt en opgeslagen. Het gebruik van ANN is momenteel echter nog beperkt tot het herkennen van eenvoudige patronen, daar waar de mens zeer ingewikkelde beelden kan herkennen. Bij de mens is de neuronale structuur van de hersenen (de “hardware”) dan ook het gevolg van een proces dat miljoenen jaren geduurd heeft. Door deze evolutie bezit de mens een geweldige bagage aan kennis die genetisch is ingebouwd of verkregen door een langdurig leerproces. Als de wetenschap er in slaagt computersystemen te ontwikkelen die een gelijkaardig evolutionair leertraject volgen, dan lijkt het al minder ondenkbaar dat de intelligentie van de computer die van de mens kan benaderen of overtreffen.
Dirk Van Dyck (°1948) is emeritus professor fysica aan de Universiteit Antwerpen waar hij verschillende opleidingsonderdelen doceerde in zowel bachelor- als masteropleidingen Fysica, Wiskunde, Informatica, Handelsingenieur en Biomedische Wetenschappen. In 1991 richtte hij het Visielab op, dat gespecialiseerd is in digitale beeldverwerking en patroonherkenning. Hij was voorzitter van het Departement Fysica, van 1991 tot 1995 en van 1998 tot 2003. Van maart 2004 tot september 2008 was hij vicerector onderzoek. Hij werd voor zijn wetenschappelijk werk in de elektronenmicroscopie en de beeldverwerking gehonoreerd als laureaat van de binnenlandse Francqui-leerstoel 2000-2001 van de KU Leuven. Dirk Van Dyck is auteur van meer dan 300 publicaties in de internationale literatuur, medeauteur van 15 wetenschappelijke boeken en medeuitgever van “Handbook of Microscopy” (2000 en heruitgave in 2007) en “Handbook of Nanoscopy” (2012). Hij werd reeds uitgenodigd als gastspreker en -docent op meer dan 200 internationale wetenschappelijke bijeenkomsten en internationale zomerscholen. Hij is medeoprichter van zes spin-off bedrijven en actief aanwezig in de media voor het populariseren van de wetenschap (Jongens en Wetenschap, Hoe?Zo!). Hij is ook ondervoorzitter van VARIO de adviesraad van de Vlaamse regering voor innovatie en ondernemerschap.
Zaterdag 8 oktober 2022
Op zaterdag 8 oktober maken we met ons Wetenschapscafé een uitstap naar de interessante en eenmalige expositie “Space – The Human Quest” in Antwerp
Expo (Bouwcentrum)! Het onderwerp van deze expositie is de boeiende, soms enerverende wereld van de ruimtevaart. Er is bij deze interessante en uit wetenschappelijk oogpunt opzienbarende tentoonstelling zowel aandacht voor het verleden als de toekomst.
Alle ins en outs leest u op hun website www.xpospace.be.
Wij hebben de grote eer een beroep te kunnen doen op de deskundige leiding van Koen Geukens, dé ruimtevaartspecialist bij uitstek, die ons alles kan vertellen over de Spoetnik, Vostok, Apollo capsule, Moon Lander cockpit, Atlantis en veel meer, en ons niet alleen wetenschappelijk-historisch correct maar ook aan de hand van vele anekdotes zal gidsen door deze in Europa unieke tentoonstelling!
Bij deze rondleidingen is een groep beperkt tot 20 deelnemers. Vandaar dat snelle aanmelding geboden is!
Relevante informatie:
Datum en uur: zaterdag 8 oktober, 14:00 uur stipt.
Plaats: Antwerp Expo (Bouwcentrum), Jan van Rijswijcklaan 191, Antwerpen.
Aanmelden: met het formulier dat u bereikt door te klikken op deze link.
Tickets: daarvoor dient u zelf te zorgen via de website van de organisatoren van de expositie: www.xpospace.be waar u gebruik kunt maken van specifieke kortingstarieven.
Overig: na het bezoek kunnen in de Spacebar in het Bouwcentrum ervaringen en indrukken uitgewisseld worden.
Bij verdere vragen: contactpagina
Woensdag 21 september 2022
De kleine stap die Neil Armstong in 1969 op de Maan zette, staat ongetwijfeld met gouden letters in de (ruimtevaart)geschiedenisboekjes geschreven. Maar een grote sprong kwam er niet. Na 6 maanlandingen kwam er in 1972 een einde aan het Apollo-programma. Nu meer dan 50 jaar later maakt men zich klaar voor een nieuwe stap. “We gaan terug naar de Maan”, aldus NASA, “maar deze keer om er te blijven”. Voor die terugkeer had men na de machtige Saturnus V raket een nieuwe raket nodig. Dat werd het Space Launch System of kortweg SLS. Dat SLS wordt een dezer voor het eerst gelanceerd voor een onbemande testvlucht. Nu, dat is de bedoeling want blijkbaar raakt ze maar niet van de grond. Over het hoe en het waarom en wat er nog moet volgen, daar kom je op 21 september meer over te weten.
Koen Geukens is educatief medewerker van Volkssterrenwacht Urania. Hij werd begin jaren ’70 gebeten door de ruimtevaart- en sterrenkundemicrobe. 10 jaar later stond hij mee aan de wieg van ASH Polaris, een lokale afdeling van de Vereniging Voor Sterrenkunde (VVS), waarvoor hij sindsdien ook ruimtevaartartikels schrijft en als werkgroepleider Ruimtevaart fungeert. Voor zijn werk kreeg hij de Zilveren Galileïprijs. Hij geeft over heel Vlaanderen voordrachten over ruimtevaart en bezocht lanceerbasissen en ruimtevaartcentra over de hele wereld.
Woensdag 18 mei 2022
We gebruiken steeds meer onze smartphone om onze hartslag te meten, stappen te tellen, bloeddruk te volgen, suikerspiegel te testen, huidvlekjes te controleren… Maken gezondheidsapps ons gezonder of net overbezorgd en hypochonder? Meer gegevens en meldingen geven ons meer controle, maar vergroten ook de fixatie op gezondheid.
Gezondheidsapps kunnen helpen bij een medisch probleem of om gezonder te leven. Ben je aan het revalideren van een beenbreuk of vind je het belangrijk om genoeg te bewegen per dag? Wat verwacht je van een app? Hoe persoonlijk is het advies? Verwacht je opvolging van een arts? Je kunt je gezondheid meer in handen nemen, maar waar ligt de grens? Vervangen we de arts binnenkort door dokter App?
Wie is verantwoordelijk voor jouw gezondheid: jijzelf, de app of de arts? Gebruikersvoorwaarden zijn lang en ingewikkeld om te lezen. Het staat waarschijnlijk in de kleine lettertjes, maar bij wie komen je waardevolle data terecht? Wat gebeurt er met al die verzamelde gegevens?
Worden apps het nieuwe normaal? Is deze evolutie voor iedereen weggelegd: wat moet het kosten, kan iedereen het leren, heeft iedereen toegang…? Wat met onze vrijheid om te kiezen: willen we wel gezondheidsapps?
Massimiliano Simons, filosoof en onderzoeker UGent. I.s.m. De Maakbare Mens.
Woensdag 20 april 2022
3D-printing, het computergestuurd creëren van een driedimensionaal object, blijft mensen
fascineren en is op shows, tentoonstellingen, opendeurdagen e.d. een aantrekkelijke blikvanger. Ook al is het al een tijdje in omloop, wordt 3D-printing heel toch nog dikwijls stiefmoederlijk behandeld.
In de praktijk echter kent 3D-printen al heel wat revolutionaire toepassingen in de geneeskunde, de auto-industrie, bij prototyping van bruggen, gebouwen enz., noem maar op. Ja zelfs in de astronomie krijgt de 3D-printer zijn plaatsje, want er kan zowaar een telescoop mee gebouwd worden: niet zomaar een speelgoedmodelletje maar een volwaardig optisch instrument! Dat daarbij een perfecte balans tussen alle mechanische en geprinte onderdelen nodig is, zal uitgelegd en gedemonstreerd worden. In deze voordracht worden we ondergedompeld in het optische aspect van een telescoop – een instrument dat sinds begin van de 17 de eeuw bestaat – en krijgen we ook informatie over het bouwen ervan met 3D-printen, een techniek die de spreker al een tiental jaren toepast en die een nieuwe impuls gaf om vele zaken tijdens het bouwen van telescopen anders, en vooral veel goedkoper aan te pakken.
Chris(tian) Baetens heeft zijn technische opleiding en zijn ervaring als lesgever in het T.O. steeds blijven gebruiken om een aantal spraakmakende projecten te verwezenlijken. Eén van zijn leerlingen veroverde de eerste plaats in de gegeerde ‘Zimmerprijs’-wedstrijd te Lier en dwong er de bewondering van de juryleden af over de vele uitgewerkte innovatieve ideeën. Op Volkssterrenwacht Urania staat hij in voor de goede werking van de grote telescoop en de bijhorende technische ondersteuning. Hij geeft er ook al 41 jaar een cursus over het bouwen van telescopen en een over ‘Kijkerbouw voor gevorderden’: een populaire en interactieve cursus, die voortdurend wordt bijgewerkt op grond van nieuwe ontwikkelingen. Met zijn team ‘modelbouwers’ tekent en print hij ook schaalmodellen van raketten (o.a. een 4,2 m hoge Saturnus V-raket) en allerhande ruimtetuigen, waarbij creaties zoals een van de Hubble Space Telescope en de recente James Webb Space Telescope erg in ’t oog springen.
Woensdag 16 maart 2022
Sinds 1980 stijgen de temperaturen op aarde bijna zonder onderbreking. De laatste twintigtal jaren is er bij de klimaatwetenschappers eensgezindheid over de oorzaak, en binnen een redelijke onzekerheidsmarge ook over de toekomstige evolutie en de gevolgen ervan voor de leefbaarheid van onze planeet. Toch gebeurt er veel te weinig om de gigantische uitdagingen aan te pakken.
Voldoende urgentie om deze avond de stand van zaken te overlopen. Wat weten we over de klimaatveranderingen in het verleden; waarom verhogen broeikasgassen de temperatuur van de atmosfeer; welke vooruitzichten zijn er tegen 2050 en 2100? Waarom blijven sommigen eraan twijfelen dat de menselijke activiteiten de oorzaak zijn, of minstens geloven dat technologie alles zal oplossen?
Dit verhaal hangen we op aan de rapporten van het IPCC, het Intergovernmental Panel on Climate Change. Jean-Pascal van Ypersele, professor klimatologie aan de UCL, was van 2008 tot 2015 ondervoorzitter van deze organisatie. Hij schreef kort daarna een boek getiteld ‘In het oog van de Klimaatstorm’, waarin hij zijn visie uiteenzet. We krijgen ook een beter zicht op de werking van het IPCC sinds de oprichting ervan in 1988.
Van de redelijk verre toekomst zullen we even naar de zeer nabije actualiteit van het weer overstappen. Enkele weerkaarten en satellietbeelden geven snel een beeld van de actuele weertoestand en van de nabije toekomst. Daar is bij de huidige stand van de wetenschap de onzekerheidsmarge veel kleiner dan bij wat ons later deze eeuw te wachten staat…
De gastspreker is René Poriau, geograaf, gespecialiseerd in klimatologie en weerkunde, oud-leraar aardrijkskunde in het S.O. en thans verbonden aan de Volkssterrenwacht Urania als lesgever in de cursus Weerkunde.
Woensdag 19 februari 2020
Waarom staan we nog niet op Mars en wat houdt ons tegen? Gaan we het “binnenkort” meemaken of blijft het science fiction? Is teruggaan naar de maan een nuttige tussenstap of richten we onze pijlen beter op de zoektocht naar buitenaards leven op planeten rond andere sterren? Wat is buitenaards leven eigenlijk en wat is de kans dat we ermee in contact komen?
Op zich is de ‘sprong’ naar de ruimte voor de mensheid logisch en komt die op het juiste moment dankzij de convergentie in de vooruitgang van de technologie. Hierdoor kunnen we op een duurzame manier naar de maan reizen. We kunnen er een permanente basis uitbaten en mijnbouw starten op planetoïden. Maar is de mensheid daar als soort wel klaar voor?
Tijdens deze lezing vertelt Nancy Vermeulen, sterrenkundige, piloot-instructeur en oprichtster van de Space Training Academy, over reizen naar andere planeten en welke obstakels de mens hiervoor moet overwinnen. Tijdens haar Marssimulatie in de woestijn van Utah kon ze alvast zelf ondervinden wat de belangrijkste uitdagingen zijn.
Woensdag 15 januari 2020
De geïntegreerde fotonica werkt met chips die licht geleiden en waarop allerlei componenten staan zoals lasers, modulators en spectrometers. Veel toepassingen van licht, zoals spectrometrie in de astronomie, lasers in dataverwerking, glucosemonitoring in de geneeskunde en LIDAR in zelfrijdende wagens, kunnen zo geminiaturiseerd worden, waardoor ze in allerhande dagelijkse toepassingen inzetbaar zijn.
Isaac Luntadila Lufungula is doctoraatsstudent in de vakgroep Fotonica aan de UGent.
