Op 18 maart hadden we als gastspreker Walter Simons in een goed gevulde Hopsack, waar ook een aantal deelnemers aan het Filosofisch Café present waren. Het onderwerp, “De filosofie van de tijd” bewoog zich immers op de grens van wetenschap en wijsbegeerte.
Wetenschapsjournalist Alexander Hellemans zette als inleider-moderator de avond in met een korte voorstelling, waarbij hij de ex-hogeschooldocent, die zowel chemicus als fysicus is en daarnaast nog een heleboel literaire nevenactiviteiten heeft, vroeg hoe hij tot de exacte wetenschap gekomen was.
Dat het onderwerp heel breed was en allicht nog vele avonden had kunnen vullen, werd al gauw duidelijk, toen Walter Simons ons uitlegde hoe onze perceptie en ons bewustzijn van tijd en onze dagelijkse omgang ermee niet alleen op zichzelf problemen oproepen maar ook helemaal niet verzoenbaar zijn met het verhaal dat de fysica erover vertelt. Even verschenen er enkele differentiaalvergelijkingen op de flip-over, maar Walter gebruikte dit alleen om te illustreren hoe de belangrijkste fysische wetmatigheden invariant zijn voor tijdsinversie. Hij legde ons ook uit hoe de relativiteitstheorie ons tijdsconcept heeft veranderd. In de kwantummechanica kreeg het klassieke deterministische karakter van causaliteit à la Laplace een ferme deuk om plaats te maken voor indeterministische en probabilistische concepten. Tenslotte is er nog het probleem van de pijl van de tijd, waarover de thermodynamica veel te vertellen heeft. De spreker vertelde over de pogingen van Boltzmann om vanuit de klassieke fysica een statistische duiding hiervan te geven en hoe op het einde van de vorige eeuw de door Ilya Prigogine bestudeerde irreversibele processen en dissipatieve niet-evenwichtsstructuren tot een soort “herontdekking” van de tijd voerden.
Er werd onderweg natuurlijk verwezen naar het dispuut tussen Newton en Leibniz en grote filosofen van de tijd, zoals Aristoteles, Augustinus, Kant, Heidegger, Bergson en anderen, maar om die allen aan bod te laten komen was de avond uiteraard veel te kort. Walter besloot zijn uiteenzetting met een evocatie van de science fiction-achtige mogelijkheid van tijdreizen via wormgaten, regionen van negatieve energie e.d.
Deze avond was een fantasierijke onderdompeling in filosofie, wetenschapsgeschiedenis en theoretische fysica. Getrouw aan de aspiraties van het Wetenschapscafé, werden er door het publiek nog heel wat vragen gesteld… en beantwoord.