16/02/2011
Het universum waarin wij leven is zo’n 13,7 miljard jaar geleden onstaan, onze melkweg zo’n 10 miljard jaar geleden. Rond het centrum daarvan draaien een 100 miljard sterren en één van die sterren is onze zon, die ongeveer 5 miljard jaar oud is. Zij is een doodgewone ster – elke andere ster heeft een massa van minimaal 8% en maximaal 100 keer de massa van de zon. Minder dan 8% is te weinig om een ster te kunnen maken. Zo’n object is dan iets planeetachtigs. Meer dan 100 keer de massa van de zon is een wolk met zoveel energie-inhoud dat ze al uit elkaar spat nog voor ze goed en wel bestaat.
Alle sterren ontstaan uit de samentrekking van een gaswolk die ergens in de melkweg drijft. Die gaswolk moet dan wel voldoende massa hebben en voldoende groot zijn (criterium van Jeans). In het geval van de zon had die wolk per toeval precies de massa van de huidige zon, maar was wel 5 miljoen maal groter. Toen die grote wolk dan toch begon te krimpen onder invloed van haar eigen zwaartekracht, werd zij al gauw veel kleiner in omvang en ging hierdoor steeds sneller draaien (wet van het behoud van impulsmoment). Het krimpen van de wolk kon alleen gestopt worden door de naar buiten stromende energie, die opgewekt werd door de kernfusie van telkens 4 waterstofkernen tot één iets lichter wegende heliumkern. Die kernfusie wordt opgestart in de centrale gebieden van de wolk, waar temperatuur, dichtheid en druk ondertussen voldoende hoog zijn opgelopen.
Door die snelle rotatie stootte de zon in haar evenaar (waar de rotatiesnelheid natuurlijk hoger is dan op haar polen) een gedeelte van haar massa af – heel weinig: slechts 0,15%. De zon bevat dus nog steeds 99,85% van de massa van het hele zonnestelsel. In die 0,15% zitten wel alle grote en kleine planeten (inclusief moeder aarde, natuurlijk), manen, asteroïden, kometen, meteorieten, … Die kleine objecten namen wèl het grootste gedeelte van de rotatiesnelheid van de snel draaiende zon met zich mee, zodat we nu een langzaam roterende zon hebben, die voortdurend bezig is met het produceren van energie. Dit tempo kan zij nog rustig vijf miljard jaar volhouden – pas daarna zal alle waterstof in haar kern omgezet zijn in helium.
Rond de zon cirkelen miljarden andere objecten in min of meer plezierige omstandigheden om er leven op te kunnen creëren. Vooral op de aarde zijn de omstandigheden hiertoe prima. Laten we dat zo houden, alsjeblief!
Prof. dr. Walter Van Rensbergen doceert natuurkunde, sterrenkunde en astrofysica aan de Vrije Universiteit Brussel.